දශකයක සන්ධිස්ථානයකට ආසන්න තොරතුරු කොමිසම, තොරතුරු දැනගැනීමේ පුරවැසි අයිතිය දුර්වල කළ හැකි සංශෝධනවලට එරෙහිව අනතුරු අඟවයි
තොරතුරු දැනගැනිම - ලෝක බැංකු බ්ලොග් අඩවියෙනි.
Sri Lanka Brief/ 20 November 2025) 2026 දී ශ්‍රී ලංකාව එහි සන්ධිස්ථානීය තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් පනතේ (2016 අංක 12 දරන RTI පනත) දසවන සංවත්සරයට ළඟා වන විට, තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් කොමිසම (RTIC) රටේ විනිවිදභාවය පිළිබඳ තන්ත්‍රයේ සාර්ථකත්වයන් සහ අභියෝග යන දෙකම ඉස්මතු කරමින් ප්‍රබල ප්‍රසිද්ධ ප්‍රකාශයක් නිකුත් කර තිබේ.
ගෝලීය වශයෙන් හොඳම ඒවා අතරට ශ්‍රේණිගත කර ඇති මෙරට තොරතුරු පනත, රාජ්‍ය සහ රාජ්‍ය නොවන ආයතනවලින් තොරතුරු ලබා ගැනීමට පුරවැසියන් දහස් ගණනකට බලය ලබා දී ඇත. කොමිසම විසින් සහාය දක්වන ලද සහ අභියාචනාධිකරණ විසින් තහවුරු කරන ලද එහි දැඩි ක්‍රියාත්මක කිරීම ජාත්‍යන්තරව පිළිගෙන ඇත.
2020 දී, තිරසාර සංවර්ධනය පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ඉහළ මට්ටමේ දේශපාලන සංසදයට යුනෙස්කෝව ඉදිරිපත් කළ ගෝලීය වාර්තාව, ශ්‍රී ලංකාව ප්‍රධාන කාරණා සම්බන්ධයෙන් තොරතුරු නිකුත් කිරීම සඳහා “හොඳම භාවිතයේ” ආකෘතියක් ලෙස සඳහන් කළේය. ඒ හා සමානව, ලෝක බැංකුව රජයෙන් “විනිවිදභාවයේ ප්‍රමුඛතාවය” ආරක්ෂා කරන ලෙස ඉල්ලා සිටින අතර, IMF රාජ්‍ය අධිකාරීන් අතර “විනිවිදභාවයේ කළල සංස්කෘතියක්” පෝෂණය කිරීමේදී තොරතුරු කොමිසමේ හි කාර්යභාරය පිළිගෙන ඇත (ආණ්ඩුකරන දෝෂ විනිශ්චය වාර්තාව, සැප්තැම්බර් 2023).
අඛණ්ඩ අභියෝග ප්‍රගතියට හානි කරයි
මෙම ජයග්‍රහණ තිබියදීත්, නිදන්ගත කාර්ය මණ්ඩල හිඟය සහ එහි මූල්‍ය ස්වාධීනත්වය ඛාදනය වීම පිළිබඳව තොරතුරු කොමිසම දැඩි කනස්සල්ල පළ කරයි. අභියාචනා විභාග කිරීම සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් පැවරී ඇති කොමිසම, ස්වාධීන බඳවා ගැනීම් සහ කැපවූ අරමුදලක් හරහා ස්වයං පාලනය සහතික කරන ව්‍යවස්ථාපිත ආරක්ෂණ යටතේ ක්‍රියාත්මක වේ (පනතේ 13(3) සහ 16 වගන්ති). කෙසේ වෙතත්, අනුප්‍රාප්තික රජයන් මෙම විධිවිධාන ක්‍රියාත්මක කිරීමට අපොහොසත් වී ඇත.
“කැපවූ අරමුදලක් ක්‍රියාත්මක වීමට අවසර දී නැත,” ප්‍රකාශයේ සඳහන් වන්නේ, කොමිසම සැකිළි කාර්ය මණ්ඩලයක් සමඟ ක්‍රියාත්මක වන බවත් – මුලින් සිටියේ නීති නිලධාරියෙකු සහ නීති සහායකයින් දෙදෙනෙකු පමණක් බවත්, පසුව තිදෙනෙකු දක්වා වැඩි වූ බවත්ය. අතිරේක නීති කාර්ය මණ්ඩලය සහ අත්‍යවශ්‍ය තනතුරු, IT සහායකයෙකු ඇතුළුව, ඉල්ලීම් නොසලකා හැර ඇත. එක් අවස්ථාවකදී, මුදල් අමාත්‍යාංශයට දන්වන ලද බඳවා ගැනීමේ ඉල්ලීම් සළාකා බැලීම මාස අටකින් ප්‍රමාද විය.
තවද, 2017 දී ප්‍රදානය කරන ලද නමුත් පසු මූල්‍ය හා ක්‍රියාකාරී ස්වාධීනත්වයට වල කපමින් ව නෝඩල් ඒජන්සිය යටතේ යටත් කරන ලද එහි වෙනම අයවැය රේඛා අයිතමය ඉවත් කිරීම තොරතුරු කොමිසම විවේචනය කරයි. .
නොමඟ යවන මාධ්‍ය වාර්තා විරෝධයක් ඇති කරයි
පාර්ලිමේන්තු ප්‍රශ්නයකට එහි නිල සිංහල ප්‍රතිචාරයේ සාවද්‍ය ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනයක් මත පදනම් වූ මෑත කාලීන මාධ්‍ය වාර්තා ද කොමිසම හෙළා දැක තිබේ. 2025 නොවැම්බර් 11 වන දින ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද එමවාර්තා, RTIC අභියාචනා විසඳීමට අපොහොසත් වී ඇති බවට වැරදි ලෙස යෝජනා කළේය. ඇත්ත වශයෙන්ම නම්, 2025 ජනවාරි සහ සැප්තැම්බර් අතර ලැබුණු අභියාචනා 1,306 න් 1,157 ක් අවසන් කරන ලද අතර, 308 ක් පාර්ශවයන්හි ඉල්ලීම් හෝ නීතිමය සංකීර්ණතාව වැනි නීත්‍යානුකූල හේතූන් මත කල් තබන ලදී. නොවැම්බර් මැද වන විට, කල් දැමූ අභියාචනා 244 දක්වා පහත වැටී ඇති අතර, මුළු අභියාචනා 1,538 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර නඩු 1,304 දක්වා අවසන් කර ඇත.
“‘කල් දැමූ’ අභියාචනා ‘සහභාගි වීමට අපොහොසත් වීම’ ලෙස වාර්තා කිරීම බරපතල වැරදි නිරූපණයක් සහ තෙරතුරු කොමිසමෙහි හ අර්ධ අධිකරණ අභියාචනා කාර්යයට හිතාමතාම මැදිහත් වීමක්” බව තොරතුරු කොමිසමේ ප්‍රකාශයේ සඳහන් වේ. කොමිසම නොවැම්බර් 13 වන දින පිළිතුරු දීමේ අයිතිය යටතේ පිළිතුරක් යවන ලද නමුත් පුවත්පත් තවමත් නිවැරදි කිරීම ප්‍රකාශයට පත් කර නොමැති අතර එය මාධ්‍ය ආචාර ධර්ම උල්ලංඝනය කරීමක් බව ප්‍රකාශය සඳහන් කරයි..
RTI අයිතිවාසිකම් දියාරු කිරීමට එරෙහිව අනතුරු ඇඟවීම
පුරවැසියන්ගේ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය තනුක කිරීම සඳහා තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත සංශෝධනය කිරීමට ගන්නා ඕනෑම උත්සාහයක් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 14A වගන්තියට හානි කරන අතර විනිවිදභාවයෙන් දැඩි ලෙස දිනාගත් ජයග්‍රහණ ආපසු හැරවිය හැකි බවට කොමිසම සිය ප්දී‍රකාහයේ අවසානයෙහි අනතුරු ඇඟවයි.
“එවැනි ඕනෑම පියවරක් පුරවැසියන්ට අහිතකර වන අතර තොරතුරු දැන ගැනීමේ නීතිය යටතේ මෙතෙක් ලබා ඇති ප්‍රගතිශීලී ජයග්‍රහණවල බරපතල පසුබෑමක් වනු ඇත,” යනුවෙන් කොමිසම වෙනුවෙන් කතා කරමින් අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් කේ.ඩී.එස්. රුවන්චන්ද්‍ර පැවසීය.
RTIC හි අයවැය ප්‍රතිපාදන පිළිබඳ වැඩි විස්තර සඳහා, https://www.rticommission.lk/web/images/pdf/Budget/Annual-Budgetary-Allocation-and-Expenses.pdf වෙත පිවිසෙන්න.
