කාලගුණ විපර්යාස, සුළි කුණාටු, අධික වැසි සහ ආර්ථික අවදානම්: නැගෙනහිර ආසියාව සහ ලංකාව අතර සැසදීමක්

Sri Lanka Brief/28 November 2025)

සුනන්ද දේශප්‍රිය.

අප අත්දකිමින් සිටින්නේ බොහෝ දුරටම කාළගුන විපර්යාස මගින් ඇතිකරන ලද ස්වබාවික නොවන ස්වභාවික යැයි කියන කාළගුණ අර්බූදයකටය. වායුගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම (Global Warming) වත්මන් අධික වැසි තත්වයට සාධකයක් වන ඉන්දීය සාගර ද්වි-ධ්‍රැව (IOD) තත්ත්වයට දැඩි බලපෑමක් ඇති කරයි.

දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ අන්තර් රාජ්‍ය මණ්ඩලයේ (IPCC) නවතම වාර්තාවන්ට අනුව 20 වන සියවසේ සිට ඉන්දීය සාගරය 0.12°Cක් දශකයකට උණුසුම් වී ඇත. CMIP6 මොඩලයට අනුව 2100 වන විට ඉන්දිය සාගරය 0.17°C–0.38°C දශකය දක්වා උණුසුම් වේ. මේය ඉන්දීය සාගර ද්විධ්‍රැව තත්ත්වය තීව්‍ර කරයි.

ද්විධ්‍රැවයක් යනු කලාප දෙකක් අතර බොහෝ විට සාගර ද්‍රෝණියක නැගෙනහිර සහ බටහිර කොටස් උෂ්ණත්ව වෙනසක් මගින් සංලක්ෂිත දේශගුණික රටාවකි.  වඩාත් ප්‍රසිද්ධ උදාහරණය වන්නේ ඉන්දියානු සාගර ද්විධ්‍රැවයයි.  එහිදී බටහිර ඉන්දියානු සාගරය උණුසුම් වන අතර  අනෙක් අතට. නැගෙනහිර ඉන්දියානු සාගරය සිසිල් වේ,. මෙම උෂ්ණත්ව වෙනස වායුගෝලීය සංසරණයට බලපාන අතර එක් ප්‍රදේශයක ගංවතුර සහ තවත් ප්‍රදේශයක නියඟ වැනි සැලකිය යුතු සහ ප්‍රතිවිරුද්ධ කාලගුණික බලපෑම් ඇති කළ හැකිය.

නැගෙනහිර ආසියාවෙහි (ඉන්දුනීසියාව, තායිලන්තය, මැලේසියාව) ගංවතුර හේතුවෙන්  මරණ සංඛ්‍යාව 180 ඉක්මවන අතර, ශ්‍රී ලංකාවෙහි මේ දක්වා මරණ 56ක් වාර්තා කර තිබේ. මෙරට මරණ සඛ්‍යාව තව ඉහළ යා හැකිය.

මෙරටට බල පෑ දුර්ලභ සුළි කුණාටුවක් සහ මෝසම් කුණාටුවක් හේතුවෙන් ප්‍රධාන වශයෙන්  මෙම හදිසි ගංවතුර සහ නායයෑම් සිදුව තිබේ.  නායයෑම්, දැඩි යටිතල පහසුකම් බාධා සහ පුළුල් ජලාශ පිටාර ගැලීම් දිගටම සිදුවෙයි . දකුණු ආසියාව දැන් දශක ගණනාවක් පුරා දැඩි ගංවතුර අර්බුදයකට මුහුණ දී සිටී.

දැඩි වැසි, උෂ්ණ  කුණාටු සහ මෝසම් තරංග නැගෙනහිර ආසායාවෙහි වියට්නාමය, මලේසියාව, ඉන්දුනීසියාව සහ තායිලන්තය තුළ ප්‍රජාවන්ට බරපතල හානි සිදු කරමින් තිබේ. මිලියන ගණනක්  ජනයා වාසස්ථානවලින් ඉවත් කර ඇති අතර, සිය ගණනක් ජීවිත අහිමි වී ඇත. ලා නිනා, ඉන්දීය සාගර ද්විධ්‍රැව අසමතුලිතතාව සහ වායුගෝලීය වෙනස්කම් මේ අර්බුදය උග්‍ර කර ඇත.

දකුණු ආසියාවට බලපෑම

• වැසි තත්ත්වයේ අස්ථිරතාව: කාලගුණ උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම නිසා වායුගෝලය වැඩි තෙත්භාවය රඳවා ගනී. ඒ නිසා මෝසම් වැසි දැඩිව හා අස්ථිරව පවතියි. මෙය උපරිම වැසි සහිත කාලයන් සහ එම කාලය  ගංවතුර ගැලීම් ඇති කරයි.

• හිමාලයෙහි ග්ලේෂියර්   දිය වේ: ග්ලේෂියර් වේගයෙන් දියවන නිසා ග්ලැසියර විල් පිටාර ගැලීම් (GLOFs) වර්ධනය වී ඇත.  මෙමගින් අතිශයින් දැඩි ජල ප්‍රවාහයක් පැය කිහිපයක් තුළ ඇති වේ.

•  ලා නිනා සහ ඉන්දියානු සාගර ද්වි ධ්‍රැවය : මේ වසරේ ලා නිනා සහ ඉන්දීය සාගර ද්වි ධ්‍රැව අසමතුලිතතාව එකට එක් වී වැසි තත්ත්වය අතිශයින් දැඩි කර ඇත.ලා නිනා මගින් ඉන්දියාවේ සහ දකුණු ආසියාවේ අධික වැසි ද, ඇමරිකාවේ වියළි කාළගුණයක්ද ඇති කරයි. එය පැසිෆික් සාගරයෙන් හට ගනී.

• ආර්ථික හානි: 2050 වන විට දකුණු ආසියාවේ දළ දේශිය ආදායමෙන්  1.8%ක් ගංවතුර, නියගය සහ මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාම නිසා  අහිමි විය හැක.

ශ්‍රී ලංකාවට බලපෑම

• උෂ්ණත්වය සහ වැසි: අධික උෂ්ණත්වය සහ අස්ථිර වැසි නිසා ගංවතුර සහ වියළි කාලය වැඩි වී ඇත. වියළි කලාපයෙහි හි ජල හිඟය තවදුරටත් වැඩිවෙනු  ඇතයි පූරෝකථනය කර තිබේ.

• උපරිම වැසි සහ ගංවතුර: ගිං ගඟෙහි පහළ බෑවුමෙහි  ගංවතුර ජලයෙන් යටවීම 2040–2060 අතර 3.5%කින් වැඩිවෙනු ඇත. ඉහළ ප්‍රවාහ සිදුවීම් 16%කින් වැඩිවෙනු ඇතයි ද පූරෝකථනය කර ඇත.

• ආර්ථික හානි: 2050 වන විට මෙම තත්වය නිසා ශ්‍රී ලංකාවේ දළ ජාතික ආදායමෙන්  3.86%ක් අහිමි විය හැක. ජල ගැලීම්, නායෑම් සහ නියඟ වලට මුහුණ දීමට ඩොලර් බිලියන ගණනාවක ආරක්ෂණ ආයෝජන අවශ්‍ය වනු ඇත.

• සමාජ බලපෑම: ගංවතුර සහ මඩ ගැලීම් නිසා එම කාලය පිටත මරණ සහ අතුරුදන්වීම් වැඩිවනු අත. බදුල්ල සහ නුවරඑළීය  වැනි කඳුකර  ප්‍රදේශ දැඩි අවදානමක පවතී.

• මෙමගින් ශ්‍රී ලංකාවේ සංචාරක කර්මාන්තයට ද කෙටි කාලීනව  හානි සිදුවීමට ඉඩ තිබේ.තායිලන්තයට එය දැනටමත් සිදුව තිබේ.

කාලගුණ විපර්යාසය ගංවතුරේ තීව්‍රතාව, සංඛ්‍යාතය සහ අස්ථිරතාව වැඩි කරයි. එමගින් වැසි තත්ත්වය අස්ථිරවී අධික වැසි සහ හදිසි ගංවතුර ඇති විය හැක. ග්ලේෂියර් ඛාදනය අතිශයින් දැඩි ජල ප්‍රවාහ ඇති කරයි. උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම මගින් මෝසම් කාලය අස්ථිර කරයි.

වියට්නාමය: මධ්‍යම පළාත් ජලයෙන් යට වේ

• මරණ හා හානි: අවම වශයෙන් 90ක් මියගොස් ඇති අතර 12ක් අතුරුදන්ය. දා ලැක් පළාත දැඩිව බලපෑමට ලක්ව ඇත. 186,000 ගෘහස්ථයන් ජලයෙන් යටවී, 80,000 හෙක්ටයාර් කෘෂි භූමි විනාශ වී, 3.2 මිලියන සත්වයන් අහිමි වී ඇත. ආර්ථික හානි  එකසත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 340–444  අතර විය හැකිය.

• ආධාරක ව්‍යුහය විනාශ: පාලම් ගොඩනැගීම් විනාශ වී, මාර්ග අවහිර වී, දුම්රිය සේවා නවතා ඇත. 129,000 පාරිභෝගිකයින්ට විදුලිය නැත.‍

• සහනාධාර: දහස් ගණනක් සේවකයින් යොදවා ඇත; හෙලිකොප්ටර් සහන සේවා ක්‍රියාත්මකය.  VietJet Air Cargo විසින් ටොන් 165  ආධාර  බෙද් හැර තිබේ.

• ඉදිරිය: වැසි අඩුවෙමින් පවතී, නමුත් ප්‍රතිසාධනය මන්දගාමී වනු ඇත.

වත්මන් අයහපත් කාළගුණ තත්වය නැගෙහිර ආසියාවෙහි රටවල් හතරකට නරක ලෙස බල පා තිබේ.

මලේසියාව: පළාත් 7ක් දැඩි අවධානමක

• බලපෑම: Kelantan, Perlis, Perak, Kedah, Penang, Terengganu සහ Selangor පළාත් ගංවතුරින් බලපෑමට ලක්ව ඇත.

• අවතැන්වීම්: 13,700කට වැඩි අය වාසස්ථානවලින් ඉවත් කර ඇත; කෙලන්තාන්  දැඩිව බලපෑමට ලක්ව ඇත.

• අවධානම: සෙන්යාර් නම් නිවර්තන කුණාටුව මලයාසියාවට දැඩි වැසි සහ සුළං ගෙන එයි; පළාත් 10ක් දැඩි අවධානමක තිබේ.

• රජයේ ප්‍රතිචාරය: අග්‍රාමාත්‍ය අන්වර් ඊබ්‍රාහිම් විසින් ආපදා කණ්ඩායම් සම්පූර්ණයෙන් යොදවීම සහ ආධාර මධ්‍යස්ථාන 100ක් පිහිටුවීම තහවුරු කර ඇත. මූල්‍ය ආයතන ණය කල්තබා ගැනීම් සහ හදිසි මූල්‍ය ආධාර ලබා දෙයි.

ඉන්දුනීසියාව: කුණාටු බලපෑම තීව්රයි

• මරණ: අවම වශයෙන් 79ක් මියගොස් ඇති අතර අතුරුදන්වූ අය රැසක් ඇත.

• බලපෑමට ලක්වූ ප්‍රදේශ: උතුරු සුමාත්‍රාව බටහිර සුමාත්‍රාව සහ අචේ ෙදැඩිව බලපෑමට ලක්ව ඇත. 3,200 නිවෙස් ජලයෙන් යටවී.

• අභියෝග: මාර්ග හා පාලම් විනාශ වී, විදුලි බලය නැතිව, සන්නිවේදන අහිමි වී ඇත.

• අනාවැකිය: දැඩි කුණාටු සහිත වැසි තවදුරටත් පවතිනු ඇත.

තායිලන්තය: සියවසක ලොකුම ගංවතුර

• මරණ හා බලපෑම: අවම වශයෙන් 33ක් මියගොස් ඇති අතර Hat Yai හි ජල මට්ටම මීටර 2.5ක් ඉහළ නැඟ ඇත. 2.7 මිලියනකට වැඩි ජනතාවක් බලපෑමට ලක්ව ඇත.

• ආධාරක ව්‍යුහය සහ සංචාරක බලපෑම:

  • Hat Yai ආපදා කලාපයක් ලෙස ප්‍රකාශිතයි; රෝහල් ජලයෙන් යටවී, විදුලි බලය අහිමි වීමට ඉඩ ඇත.

  • ගුවන් තොටුපොළ ක්‍රියාත්මක නමුත් ප්‍රමාදව; දුම්රිය සහ බස් සේවා නවතා ඇත.

  • සංචාරක ආකර්ෂණ වසා ඇත; සංචාරක ආදායම 8%කින් අඩුවිය හැක.

• ආධාර කටයුතු:

  • තායි නාවික හමුදාව විසින් ගුවන් යානා වාහකයයන් ආධාර මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස යොදවා ඇත.

  • හමුදාව බෝට්ටු, ට්‍රක් සහ හෙලිකොප්ටර් යොදවා ඇත.

  •  ආහාර පාර්සල් 20,000  දිනපතා බෙදා හැරේ; ජලය ඉවත් කිරීමට ස්ථාන 68 පොම්පාගර යොදවා ඇත.

• සංචාරක උපදෙස්: සොංඛ්ලා, යාල, පත්තානි, නාරාතිවත්, ට්‍රං, සතුන්, ඵත්තලුං, නඛොන් සී තම්මරත් වලට යාමෙන් වැළකී සිටින ලෙසඋපදෙස් දී තිබේ. Phuket, Krabi සහ Ranong ආරක්ෂිතය.

ගංවතුර කෘෂිකර්මය, සංචාරක කර්මාන්තය සහ වෙළඳාමට දැඩි බලපෑමක් ඇති කරමින් ඇත. රජයන් සාමාන්‍ය තත්ත්වය නැවත පිහිටුවීමට උත්සාහ කරයි, නමුත් ප්‍රතිසාධනය දිගු කාලයක් ගතවනු ඇත.

අද අප මුහුණ දෙමින් සිටින තත්වය අහම්බයක් නොවේ. මිනිසා විසින් පරිසරයට කරනු ලබන හානි මගින් උත්සන්න කර ඇති තත්වයකි. කඳුකරයෙහි හෙළිපෙහෙළි කිරීම් විසින් නායයෑම්  උත්සන්න කරන අතර  ගංගා අසබඩ ගොඩනැගිීලි මගින් ගංවතුර ඉහළ නංවයි. සියල්ලටම වඩා නපුර වන්නේ මානව ක්‍රියාාකරකම් මගින් ගෝලීය උෂ්නත්වය ඉහළ යෑමයි.