(Sri Lanka Brief/ 22 June 2025)ශ්‍රී ලංකා පුවත්පත් ආයතනය සහ එහි අනුබද්ධ සංවිධාන, තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් (RTI) කොමිෂන් සභාවේ ආයතනික අඛණ්ඩතාවයට බලපාන තීරණාත්මක ගැටළු විසඳීමට වහාම පියවර ගන්නා ලෙස ඉල්ලා ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක වෙත හදිසි ලිපියක් යවා ඇත.
ශ්‍රී ලංකා පුවත්පත් සංගමය සහ එහි හවුල්කරුවන් වන ශ්‍රී ලංකා පුවත්පත් සංගමය, ශ්‍රී ලංකා කර්තෘ සංසදය, නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරය සහ ශ්‍රී ලංකා වෘත්තීය ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ සංගමය – සහ අනුබද්ධ කණ්ඩායම්, ශ්‍රී ලංකා මුස්ලිම් මාධ්‍ය සංසදය, දෙමළ මාධ්‍ය සන්ධානය, මාධ්‍ය වෘත්තීය සමිති සේවක සම්මේලනය සහ දකුණු ආසියානු මාධ්‍ය සන්ධානය ඇතුළත් වේ.
2025 ජුනි 18 දිනැති ලිපියෙන් අවධාරණය කරන්නේ 2016 අංක 12 දරන RTI පනත ශ්‍රී ලංකාවේ විනිවිදභාවය සහ වගවීම සාක්ෂාත් කර ගැනීම, පුරවැසියන් බලගැන්වීම සහ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජයක් පෝෂණය කිරීම සඳහා වඩාත් තීරණාත්මක යාන්ත්‍රණයක් ලෙස පවතින බවයි. දූෂණය හෙළිදරව් කිරීම, ප්‍රජා ජීවිත වැඩිදියුණු කිරීම සහ අයුක්තියට එරෙහිව කටයුතු කිරීම සඳහා ශ්‍රී ලාංකිකයන් විසින් දැඩි ලෙස ක්‍රියාත්මක කර ඇති මහජනතාවගේ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය තහවුරු කිරීම සඳහා ශක්තිමත් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් (RTI) කොමිසමක් අත්‍යවශ්‍ය වේ.
සංවිධාන විසින් දැවෙන ගැටළු කිහිපයක් ඉස්මතු කර තිබේ. නිසි ලෙස පත් කරන ලද සභාපතිවරයෙකු නොමැති වීම කොමිසමට දැනට සැලකිය යුතු ලෙස බාධාවක් වී ඇති අතර, එය 2025 මාර්තු 4 වන දින පෙර සභාපතිවරයා ඉල්ලා අස්වීමෙන් පසු පුරප්පාඩු වී ඇති තනතුර තීරණාත්මක නායකත්වයක් සදහා අවශ්‍යය. මෙම නායකත්ව රික්තය කොමිසමේ මෙහෙයුම් සිදු කිරීමට සහ කාලෝචිත තීරණ ගැනීමට ඇති හැකියාවට දැඩි ලෙස බලපාන අතර එය එහි කාර්යක්ෂමතාවයට බාධා කරයි.
මෙම ගැටළු වලට අමතරව, තනි නීති නිලධාරියෙකු සමඟ එහි පුළුල් අභියාචනා කටයුතු හසුරුවන කොමිසමට අවශ්‍ය අත්‍යවශ්‍ය නීති කාර්ය මණ්ඩලය බඳවා ගැනීම අනුමත කිරීමට රජය විසින් සිදු කර ඇති භයානක ප්‍රමාදය ද වේ.
2024 මුල් භාගයේ සිට අතිරේක නීති කාර්ය මණ්ඩලයක් සඳහා කොමිසම ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයට සහ අදාළ රාජ්‍ය ආයතන වෙත හදිසි ඉල්ලීම් කිහිපයක් ඉදිරිපත් කර තිබියදීත් මෙම ප්‍රමාදය සිදුවී ඇත.
මෙම ප්‍රමාදය ආයතනික ස්වාධීනත්වය සහතික කරන තොරතුරු දැනගැනීමේ පනතේ වැදගත් විධිවිධාන, විශේෂයෙන් වෙනත් රේඛීය අමාත්‍යාංශයක මැදිහත්වීමකින් තොරව මුදල් අමාත්‍යවරයා සමඟ සෘජුව සාකච්ඡා කර තමන්ගේම කාර්ය මණ්ඩලය බඳවා ගැනීමට කොමිසමට බලය ලබා දෙන 13 වන වගන්තිය, වලක්වාලීමට සමාන වේ.
මීට අමතරව, 16 වන වගන්තිය මගින් කොමිෂන් සභාවට අයවැයගත මුදල් “නිදහස් කළ යුතු” ස්වාධීන අරමුදලක් ක්‍රියාත්මක කිරීමට අනිවාර්ය වේ. එය ජාතික අයවැයෙන් කොමිසමට ස්වාධීන රේඛීය අයිතමයක් ප්‍රදානය නොකිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස නිශේධාත්මකව බලපා ඇත. එබැවින්, එහි අවශ්‍ය මානව සම්පත් ව්‍යුහය ගොඩනැගීමට කොමිසමට ඇති හැකියාව දැඩි ලෙස සීමා වී ඇති අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, එය ස්ථාපිත කිරීමෙන් වසර නවයකට පසුව, එය දැඩි ආයතනික අක්‍රියතාවයකට ඇද දමා ඇත.
මෙම අඩුපාඩු සමසතයක් ලෙස පනතේ අරමුණම අඩපණ කරන බවත්, කාලෝචිත හා නිවැරදි තොරතුරු සඳහා මහජනතාවට ප්‍රවේශ වීම අඩාල කරන බවත් මාධ්‍ය සංවිධාන අවධාරණය කර ඇත.
කොමිසම තුළ මෙම තීරණාත්මක පුරප්පාඩුව පිරවීම සඳහා සභාපතිවරයෙකු පත් කිරීම කඩිනම් කරන ලෙස ඔවුන් ජනාධිපති දිසානායකගෙන් ඉල්ලා සිටී.
ඒ සමඟම, තොරතුරු දැනගැනීමේ පනතේ 13 සහ 16 වගන්ති සම්පූර්ණයෙන්ම ක්‍රියාත්මක කිරීමට වහාම පියවර ගන්නා ලෙසත්, එමඟින් අවශ්‍ය පිරිස් කඩිනමින් බඳවා ගැනීමට සහ වැදගත් පාලන අධීක්ෂණ ආයතනයක ආයතනික ධාරිතාව බල ගැන්වීමට හැකි වන ලෙසත් ඔවුහු ඉල්ලා සිටිති.
“තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් කොමිසම ශක්තිමත් කිරීම හුදෙක් පරිපාලනමය අවශ්‍යතාවයක් පමණක් නොවේ; එය ශ්‍රී ලංකාවේ යහපාලනය, විනිවිදභාවය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වටිනාකම් ගැඹුරු කිරීම සඳහා ඔබේ කැපවීම සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා වන මූලික පියවරකි,” යනුවෙන් ලිපිය සඳහන් කරයි. මෙම කාරණය සම්බන්ධයෙන් තීරණාත්මක නායකත්වය පුරවැසියන් බලගැන්වීම සහ වඩාත් විවෘත හා වගකිවයුතු රජයක් ගොඩනැගීම සඳහා ප්‍රායෝගික කැපවීමක් පෙන්නුම් කරනු ඇතැයි සංවිධාන විශ්වාස කරයි.
( සන්ඩේ ටයිම්ම් හි පළ වූ ලපියක් අසුරිණී)