ලංකාවට එන එජා හිමිකම් කොමසාරිස්වරයාට විවෘත ලිපියක් සහ ඉල්ලීම් ගණනාවක්

(Sri Lanka Brief/ 18 June 2025)

එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳ මහ කොමසාරිස්තුමාගේ ශ්‍රී ලංකා සංචාරය

ප්‍රිය මහ කොමසාරිස්තුමනි,

2025 ජුනි 23 සිට 26 දක්වා ඔබගේ ශ්‍රී ලංකා සංචාරය සම්බන්ධයෙන් අපි මෙම ප්‍රසිද්ධ ලිපිය ලියන්නෙමු. ශ්‍රී ලංකාවේ මානව හිමිකම් සම්බන්ධයෙන් ඔබගේ අඛණ්ඩ මැදිහත්වීම සහ රට තුළ යුක්තිය, සත්‍යය සහ වන්දි ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ඔබගේ කැපවීම අපි අගය කරමු.

ඔබ දන්නා පරිදි, මානව හිමිකම් මහකොමසාරිස් කාර්යාලය දශක දෙකකට ආසන්න කාලයක් ශ්‍රී ලංකාව සම්බන්ධයෙන් සමීපව සම්බන්ධ වී ඇත. 2012 දී යෝජනාවකින් ආරම්භ වී, රටේ අභ්‍යන්තර සන්නද්ධ ගැටුම අවසන් වූ දා සිට ශ්‍රී ලංකාව එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ (UNHRC) න්‍යාය පත්‍රයේ අඛණ්ඩව පැවත ඇත. අනුප්‍රාප්තික ශ්‍රී ලංකා රජයන් ඔබගේ පූර්වගාමීන්ගේ සංචාරවලදී දෙන ලද පොරොන්දු ඇතුළුව, ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවට දුන් පොරොන්දු නැවත නැවතත් ප්‍රතික්ෂේප කළ බැවින්, මානිව හිමිකම් කවුන්සිලයේ ක්‍රියාවලිය යුක්තිය, සත්‍යය සහ වන්දි ලබා ගැනීම දිගටම කරගෙන යන වින්දිතයින්ට සහ දිවි ගලවා ගත් අයට බලාපොරොත්තුවේ වැදගත් මූලාශ්‍රයක් ලෙස පවතී.

ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායකගේ නායකත්වයෙන් යුත් සාපේක්ෂව නව රජය මැතිවරණයට පෙර නව පොරොන්දු ලබා දුන් නමුත් බලයට පත්වීමෙන් පසු ඒවා විසඳීමට දේශපාලන කැමැත්තක් දක්වා නොමැත. එහි පූර්වගාමීන්ගේ ප්‍රතිපත්තිමය ස්ථාවරයන්ම මෙතෙක් පවත්වා ගෙන ගොස් ඇත. 1983-2009 බෙදුම්වාදී දෙමළ ඊලාම් විමුක්ති කොටි (LTTE) සමඟ සන්නද්ධ ගැටුමේදී සහ ඉන් පසුව සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සහ අපයෝජන සහ යුද අපරාධ සඳහා යුක්තිය සහ වගවීම ඉටු නොවීම තවමත් කැපී පෙනෙන අතර, 1988-1990 ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ (JVP) නැගිටීම හා සම්බන්ධ දකුණේ දහස් ගණනක් අවධානය යොමු නොකළ බලහත්කාර අතුරුදහන් කිරීම් ද පවතී. කෙසේ වෙතත්, යුක්තිය, සත්‍යය සහ වන්දි ලබා දීම වෙනුවට, ජාත්‍යන්තර නීතිය යටතේ අපරාධ සඳහා වගවීමක් නොමැතිකම පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර පීඩනය මග හැරීමට සහ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයට ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ එහි පරීක්ෂාව අවසන් කිරීමට ඒත්තු ගැන්වීමට මෙම රජය උත්සාහ කර ඇත.

ඔබගේ සංචාරය ශ්‍රී ලංකා රජය, මානව හිහිකම් කවුන්සිලය විසින් ඔබගේ කාර්යාලය වෙත ලබා දී ඇති වරම අවසන් කිරීම සඳහා වන ඉල්ලීම් ශක්තිමත් කිරීමට භාවිතා නොකිරීම අත්‍යවශ්‍යය.

විශේෂයෙන් ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතියේ (OSLAP) කාර්යය සහ මානව හිමිකම් පිළිබඳ ප්‍රගතිය නිරීක්ෂණය කිරීම සහ වාර්තා කිරීම. ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතිය  තොරතුරු දහස් ගණනක් රැස් කර ඇති අතර, ඒවායින් බොහොමයක් අනාගත නඩු විභාගවලදී සාක්ෂි ලෙස භාවිතා කළ හැකිය. එය නව තොරතුරු රැස් කිරීම සහ විශ්ලේෂණය කිරීම දිගටම කරගෙන යයි. පසුගිය දශකය තුළ, ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් ආරක්ෂකයින් යුක්තිය පතා ජිනීවා වෙත නැවත නැවතත් ගොස් ඇති අතර සැප්තැම්බර් මාසයේදී මානව හිමිකම් කවුන්සිලය විසින් මෙම වරම අලුත් කර ශක්තිමත් කිරීමට අවශ්‍ය වේ.

ඔබගේ වාර්තාවල කලින් ඉස්මතු කර ඇති උල්ලංඝනයන් සහ අපයෝජන රටා, පසුගිය වසරේ මැතිවරණවල සිටම දිගටම පවතී. ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත අවලංගු කිරීමට රජයේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනයේ ප්‍රතිඥාවක් තිබියදීත්, එය තවමත් භාවිතයේ පවතී. සාමාන්‍යයෙන් ජාත්‍යන්තර නීතියෙන් ආරක්ෂා කර ඇති ප්‍රකාශනයේ නිදහසේ අයිතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම නිසා  පුද්ගලයින් අත්තනෝමතික ලෙස රඳවා තබා ගැනීම, උතුරු නැගෙනහිර ප්‍රදේශවල, පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව සහ ආරක්ෂක හමුදා ඇතුළු රජයේ ආයතන, බොහෝ විට දැඩි මතධාරී බෞද්ධ භික්ෂූන් සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කරමින්, දෙමළ ජනතාව සතුව ඇති ඉඩම් සහ යටිතල පහසුකම් හින්දු කෝවිල් ඇතුළුව අත්පත් කර ගැනීම දිගටම කරගෙන යයි. පසුව ඒවා බෞද්ධ විහාරස්ථාන බවට පරිවර්තනය වේ. ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතිය සහ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ ක්‍රියාවලියට සම්බන්ධ සිවිල් සමාජය, වින්දිතයින් සහ දිවි ගලවා ගත් අය රාජ්‍ය නියෝජිතයන් අතින් හිරිහැර හා බිය ගැන්වීම් වලට මුහුණ දෙති.

2019 පාස්කු ඉරිදා බෝම්බ ප්‍රහාරය පිළිබඳ විමර්ශනවල පැහැදිලි ප්‍රගතියක් දක්නට නොලැබුණත්, ඊට සම්බන්ධ බවට චෝදනා ලැබූ සිය ගණනක් මුස්ලිම් පවුල් තවමත් පොලිස් හිරිහැර හා වෙනස්කම් කිරීම් වලට ලක්වෙමින් සිටිති.

වින්දිතයින්, දිවි ගලවා ගත් අය සහ ඔවුන්ගේ පවුල් සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමට සහ ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතිය  විසින් සාක්ෂි රැස් කිරීම ඇතුළුව ජාත්‍යන්තර පරීක්ෂාව සහ මැදිහත්වීම, වගවීම ඉදිරියට ගෙන යාම සඳහා කිසිදු විශ්වාසදායක දේශීය පියවරක් නොමැති විට අත්‍යවශ්‍ය බව නැවත අවධාරණය කිරීමට අපි ඔබෙන් ඉල්ලා සිටිමු.

ඔබගේ සංචාරය පහත සඳහන් කරුණු සඳහා තීරණාත්මක අවස්ථාවක් වනු ඇතැයි අපි විශ්වාස කරමු:

• ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් සහ මානුෂීය නීතිය උල්ලංඝනය කිරීම් සහ අපයෝජනයන් සඳහා, විශේෂයෙන් ජාත්‍යන්තර නීතිය යටතේ අපරාධ වන ඒවා සම්බන්ධයෙන් වගවීම සහතික කරන ලෙස ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතියෙහි (OSLAP) විමර්ශකයින්ට ශ්‍රී ලංකාවට ප්‍රවේශ වීමට ඉඩ දීම ඇතුළුව. රජයෙන් ප්‍රසිද්ධියේ ඉල්ලා සිටීමට. 

• යුක්තිය සහ වගවීම ලබා ගැනීමට සහ ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතිය සමඟ සම්බන්ධ වීමට සහ ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතිය සහ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ ක්‍රියාවලියට සම්බන්ධ වන අයට එරෙහිව පළිගැනීම් අවසන් කරන ලෙස රජයෙන් ඉල්ලා සිටීමට වින්දිතයින් සහ දිවි ගලවා ගත් අයගේ උත්සාහය ප්‍රසිද්ධියේ හඳුනාගෙන අනුමත කිරීමට.

• ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතියෙහි වරම අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාම සඳහා සහ විශේෂයෙන් ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් සහ මානුෂීය නීතිය යටතේ උල්ලංඝනය කිරීම් සහ අපයෝජන පිළිබඳ සාක්ෂි රැස් කිරීම, තහවුරු කිරීම සහ සංරක්ෂණය කිරීම සඳහා එහි කාර්යය සඳහා වින්දිතයින් සහ දිවි ගලවා ගත් අයගෙන් ලැබෙන ඉල්ලීම්වලට ප්‍රසිද්ධියේ සහාය දැක්වීමට.

• ජාත්‍යන්තර සහාය බලපෑමක් ඇති කිරීම සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රගතිය සඳහා පැහැදිලි සහ මැනිය හැකි මිණුම් සලකුණු ප්‍රසිද්ධියේ හඳුනා ගැනීමට.

• උතුරු හා නැගෙනහිර සහ දිවයිනේ දකුණේ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් වූවන්ගේ වින්දිතයින්ගේ පවුල් හමුවීමට.

• මුල්ලිවයික්කාල් වෙත පිවිස මානව හිමිකම් ගැන සැලකිලිමත් වන ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණෙන සියලුම ඉහළ පෙළේ ජාත්‍යන්තර අමුත්තන් යුද්ධයේ අවසාන කුරිරුකම් දැකගත යුතු යැයි අපි විශ්වාස කරමු. දිවි ගලවා ගත් අයට සහ වින්දිතයින්ගේ පවුල්වලට සහ රජයට එම සිදුවීම් හඳුනාගෙන ඒවාට විසඳුම් ලබා දීමට ඔවුන් අවධාරනය කරන බව පැහැදිලි කිරීමට.

• යාපනය අසල චෙම්මනි හි සිවිල් යුද්ධයේ අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් හා සම්බන්ධ සමූහ මිනීවළවල් මෙන්ම දකුණේ ජවිපෙ නැගිටීම හා සම්බන්ධ සමූහ මිනීවළවල් නැරඹීමට යෑමට.

• ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත අවලංගු කිරීමට සහ එහි භාවිතය  වහාම තාවකාලික නතර කිරීමට පියවර ගන්නා ලෙස රජයෙන් ප්‍රසිද්ධියේ ඉල්ලා සිටීමට. ඕනෑම ප්‍රතිස්ථාපන ත්‍රස්ත විරෝධී නීති සම්පාදනයක් ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් නීතිය සහ ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල විය යුතු අතර, එය කලින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ත්‍රස්ත විරෝධී පනත් කෙටුම්පත ලෙස හැඳින්වෙන යෝජනා වලට අනුකූල නොවිය යුතු බව පෙන්වා දීමට.

• නැගෙනහිර සහ උතුරු පළාත්වල රජයේ ආයතන දෙමළ ප්‍රජාවන්ගෙන් ඉඩම් සහ හින්දු කෝවිල් ද අත්පත් කර ගැනීමේ නිරතව සිටින බැවින් ඉඩම් අයිතිවාසිකම් සහ ආගමික හෝ විශ්වාසයේ නිදහසට ඇති අයිතිය අඛණ්ඩව උල්ලංඝනය කිරීම අවසන් කරන ලෙස රජයෙන් ප්‍රසිද්ධියේ ඉල්ලා සිටීමට.

• 2019 පාස්කු ඉරිදා බෝම්බ ප්‍රහාර පිළිබඳ සම්පූර්ණ පරීක්ෂණයක් පවත්වා ප්‍රසිද්ධ කරන ලෙසත්, සාක්ෂි සොයාගත් අයට එරෙහිව සාධාරණ නඩු විභාග හරහා නඩු පවරා යුක්තිය ඉදිරියට ගෙන එන ලෙසත්, කලින් අත්තනෝමතික ලෙස රඳවාගෙන සිටි සාමාජිකයින්ගේ පවුල්වලට පොලිස් හිරිහැර කිරීම අවසන් කරන ලෙසත් රජයෙන් ප්‍රසිද්ධියේ ඉල්ලා සිටීමට.

• අතුරුදහන් වූවන්ගේ කාර්යාලය හෝ යෝජිත සත්‍ය සහ ප්‍රතිසන්ධාන කොමිසම ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම වැනි සත්‍යය, යුක්තිය සහ වගවීම ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් යෝජනා කරන ලද ඕනෑම පියවරක් වගවීම ඇතුළු ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල වන බවත්, වින්දිතයින්ගේ සහ දිවි ගලවා ගත් අයගේ කණ්ඩායම් සහ ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් විශේෂඥයින් සමඟ සාකච්ඡා කර සිදු කරන බවත් අවධාරනය කරන්න.

• ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයේ රෝම ප්‍රඥප්තියට කඩිනමින් එකඟ වී එය ජාතික නීතියට සම්පූර්ණයෙන්ම බද්ධ කරන ලෙස ශ්‍රී ලංකා බලධාරීන්ගෙන් ඉල්ලා සිටීමට.

 මෙම අදහස්  සලකා බැලීම ගැන ස්තූතියි. ඔබට සාර්ථක සංචාරයක් ප්‍රාර්ථනා කරන අතර ඔබගේ සංචාරයට පෙර වැඩිදුර තොරතුරු ලබා දීමට හෝ මෙම කරුණු ඔබ සමඟ සාකච්ඡා කිරීමට අපි සූදානම්ව සිටිමු.

සුභ පැතුම්,

ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල්

මානව හිමිකම් සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ ආසියානු සංසදය

හියුමන් රයිට්ස් වොච්

ජාත්‍යන්තර නීතිවේදීන්ගේ කොමිසම

සාමය සහ යුක්තිය සඳහා වූ ශ්‍රී ලංකා ව්‍යාපාරය