ට්‍රම්ප් බද්දෙන් ලංකාවට වදින සැර පහර සහ උදාවන අවස්ථා

රූපය: ට්‍රම්ප් ඔහුගේ තීරුබදු යුද්ධය ගැන සමච්චල් කරමින්  නිව්යෝර්ක් පෝස්ට් වාර්තාවක් කියවයි.

(ශ්‍රී ලංකා බ්‍රීෆ්/07 අප්‍රේල් 2025)

ශ්‍රී ලංකාවෙන් ආනයනය කරන භාණ්ඩ සඳහා 44% ක අන්‍යෝන්‍ය තීරුබදු පැනවීමට ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ගත් පුදුම සහගත තීරණය මෙරට ආර්ථික ක්ෂේත්‍රය පුරා කම්පන තරංග යවා ඇත.

“අසාධාරණ වෙළඳ පිළිවෙත්” සහ එක්සත් ජනපද භාණ්ඩ සඳහා “අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රවේශයක් නොමැතිකම” මත පදනම්ව වොෂින්ටනය විසින් සාධාරණීකරණය කරන ලද මෙම පියවර, ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකයට, සමාජයට සහ භූ දේශපාලනයට දුරදිග යන ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ හැකිය. නිලධාරීන් රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික විසඳුම් සඳහා පොරබදමින් සිටියදී, වෙනස් වන ගෝලීය වෙළඳ පිළිවෙලක නව යථාර්ථයන් සහ අවස්ථා පිළිබඳව ද දැන් ලංකාව සලකා බැලිය යුතුය.

ක්ෂණික බලපෑම: අපනයන, ඇඟලුම් සහ රැකියා තර්ජනයට ලක්ව ඇත

වඩාත්ම සෘජු හා වේදනාකාරී පහර ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන අංශයට, විශේෂයෙන් ඇඟලුම් වලට දැනෙනු ඇත. එක්සත් ජනපදය ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම තනි-රට අපනයන ගමනාන්තය වන අතර ඇඟලුම් පමණක් වාර්ෂිකව අපනයන වලින් ඩොලර් බිලියන 1.5 කට වඩා වඩා උපයයි. එක්සත් ජනපදයට කරන ඇඟලුම් අපනයනය ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ විනිමය ඉපැයීම්වල මූලික පදනමය. එහි  350,000 කට අධික පිරිසක් සේවයේ යෙදෙති. ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ස්ත්‍රීන් ය.

44% ක තීරු බදු පැනවීමක් ඇමරිකානු වෙළඳපොලේ ශ්‍රී ලංකා ඇඟලුම්වල තරඟකාරිත්වය අඩු කරනු ඇත.  එමඟින් ඇණවුම් තියුනු ලෙස පහත වැටෙනු ඇත. කර්මාන්ත ක්ෂේත්‍රයේ අභ්‍යන්තර ප්‍රකාශකයින් ඇස්තමේන්තු කරන්නේ ඩොලර් මිලියන 600 ක් හෝ ඊට වැඩි විය හැකි ආදායම් පාඩුවක් සිදු විය හැකි බවයි. දැනටමත්, උප කොන්ත්‍රාත්කරුවන්ගෙන් පිරිවැය 40% කින් අඩු කරන ලෙස ඉල්ලා ඇති අතර, එමඟින් දොට්ට දැමීම් සහ කර්මාන්තශාලා වසා දැමීම් ඉදිරියේදී සිදුවන බව පෙන්නුම් කරයි.

ආර්ථික අර්බුදයෙන් පසු ස්ථාවර වෙමින් පැවති රෙදිපිළි සහ ඇඟලුම් අංශය දැන් බංකොලොත්භාවයේ විභව රැල්ලකට මුහුණ දී සිටී. ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය තවමත් බිඳෙන සුළු බැවින්, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රැකියා අහිමිවීම් දරිද්‍රතාවයේ නව වැඩිවීමක් ඇති කළ හැකිය.  ග්‍රාමීය සංවර්ධනයේ මෑත කාලීන ජයග්‍රහණ ආපසු හැරවිය හැකිය.  දැනටමත් තුනී සමාජ ආරක්ෂණ දැල් මත තවදුරටත් පීඩනයක් ඇති කළ හැකිය.

අර්බුද මධ්‍යයේ අවස්ථා සොයා ගැනීම

අඳුරු අපේක්ෂාවක් තිබියදීත්, තීරු බදු කම්පනය දිගු කලක් තිස්සේ කල් ඉකුත් වූ ආර්ථික පරිවර්තනය සඳහා උත්ප්‍රේරකයක් ලෙස සේවය කළ හැකිය. එක් පැහැදිලි  අවස්ථාවක් වන්නේ අපනයන වෙළඳපොළ විවිධාංගීකරණයයි. වසර ගණනාවක් තිස්සේ, ශ්‍රී ලංකාව අපනයන ගමනාන්ත කිහිපයක් මත අධික ලෙස විශ්වාසය තබා ඇත. දැන්, ඉන්දියාව, ආසියානු රටවල් සහ අප්‍රිකාව වැනි කලාපීය වෙළඳපොළවල් වෙත ව්‍යාප්ත වීමට සහ GSP+ යෝජනා ක්‍රමය යටතේ යුරෝපා සංගමයට අපනයන වැඩි කිරීමට අමතර හදිසි අවශ්‍යතාවයක් පවතී.

තීරුබදු මගින් සෘජුවම බලපාන්නේ නැති තොරතුරු හා සන්නිවේදන තාක්ෂණ (ICT) සහ ඩිජිටල් සේවා අංශ තවත් විභව වර්ධන ගාමක බලයක් ඉදිරිපත් කරයි. මේවා ශක්තිමත් කිරීමෙන් අඩු ආන්තික නිෂ්පාදන මත යැපීම අඩු කර ඉහළ වටිනාකමක් ඇති අපනයන වැඩි කළ හැකිය.

ඊට අමතරව, මෙය දේශීය වෙළඳ ප්‍රතිපත්තිය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට මොහොතක් විය හැකිය. එනම් තීරුබදු විධිමත් කිරීම, නිලධාරිවාදී කල්ගැනීමේ රතු පටි කපා හැරීම සහ වැඩි තරඟකාරිත්වයකට විවෘත කිරීම යනාදියයි.

එවැනි ප්‍රතිසංස්කරණ වැඩි විදේශ සෘජු ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම පමණක් නොව අනාගත බාහිර කම්පනවලට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ද ගොඩනඟනු ඇත.

හොඳම අවස්ථාව: රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකභාවය සහ ප්‍රතිසංස්කරණය

හොඳම අවස්ථාව වන්නේ ශ්‍රී ලංකාව මෙම අර්බුදය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සහ ප්‍රතිපත්තිමය අවස්ථාවක් ලෙස භාවිතා කිරීමයි. එක්සත් ජනපද භාණ්ඩ සඳහා වැඩි ප්‍රවේශයක් ලබා දීමෙන් හෝ නිශ්චිත ප්‍රතිසංස්කරණවලට කැපවීමෙන්  තීරුබදු නැවත සලකා බැලීමට හෝ අඩු කිරීමට එක්සත් ජනපදයට ඒත්තු ගැන්වීමට රජයට හැකි නම්, එමගින් ආර්ථික බිඳවැටීමේ නරකම විපාකය වළක්වා ගත හැකිය.

මෙම ශුභවාදී අවස්ථාව තුළ, ශ්‍රී ලංකාව වෙළඳ විවිධාංගීකරණය වේගවත් කිරීමට, එහි ආරක්ෂනවාදී තීරුබදු ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට සහ ඩිජිටල් අපනයන සංවර්ධනය කිරීමට ද මෙම මොහොත භාවිතා කළ හැකිය. එය වඩාත් තරඟකාරී, වඩාත් ගෝලීය වශයෙන් ඒකාබද්ධ වූ සහ තනි වෙළඳ හවුල්කරුවෙකුගේ ක්‍රියාවන් මගින් අඩු අවදානමක් සහිතව මතු විමට අවස්ථාවක් හැකිය.

සාර්ථක රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික උත්සාහයක් මගින් ශ්‍රී ලංකා-ඇමරිකානු සබඳතා දිගු කාලීනව ශක්තිමත් කළ හැකි අතර, ඒ සඳහා ආණ්ඩුවට නීත්‍යානුකූල වෙළඳ ගැටළු විසඳීමට ඇති කැමැත්ත පෙන්නුම් කළ හැකිය.

නරකම අවස්ථාව: අවපාතය සහ හුදකලාව

ඇතිවිය හැකි නරකම තත්වය පැහැදිලිය. තීරුබදු සම්පූර්ණයෙන්ම ක්‍රියාත්මක කර දිගු කාලීනව ක්‍රියාත්මක වුවහොත්, ශ්‍රී ලංකාවට එහි එක්සත් ජනපද අපනයන වෙළඳපොළෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් ස්ථිරවම අහිමි විය හැකිය. කර්මාන්තශාලා වසා දැමීමට විය හැකිය. විරැකියාව ඉහළ යා හැකිය.  අපනයන ඉපැයීම් කඩා වැටිය හැකිය.  විදේශ සංචිත මත පීඩනයක් ඇති කර තවත් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක් ඇතිවීමේ අවදානමක් ද ඇත.

දැනටමත් බිඳෙන සුළු තත්වයක පවතින ආයෝජක විශ්වාසය  තවදුරටත් පහත වැටිය හැකිය. විශේෂයෙන් රජය විශ්වසනීය ප්‍රතිසංස්කරණ සමඟ ප්‍රතිචාර දැක්වීමට අපොහොසත් වුවහොත් එය සිදුවීමට ඉඩ වැඩිය. උද්ධමනය, මුදල් අවප්‍රමාණය සහ IMF සහයෝගය අහිමි වීම යන සියල්ලම සිදුවිය හැකි ප්‍රතිවිපාක වේ.

දේශපාලනික වශයෙන්, මෙය නව පරිපාලනය දුර්වල කිරීමට, මහජන කෝපය ඇවිස්සීමට සහ ජනතාවාදී හෝ ආරක්ෂණවාදී ප්‍රතික්‍රියා සඳහා ඉඩක් නිර්මාණය කිරීමට ද හේතු විය හැක.

භූ දේශපාලනික බලපෑම්: සන්ධාන මාරුවීම

භූ දේශපාලනික වශයෙන්, ට්‍රම්ප්ගේ තීරුබදු ශ්‍රී ලංකාව බටහිර රටවලින් ඈත් වී වෙළඳ හා රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සහාය සඳහා චීනය හෝ රුසියාව දෙසට යොමු කිරීමට තල්ලු කළ හැකිය. මෙය කෙටි කාලීන සහනයක් ගෙන දිය හැකි නමුත්, එය ශ්‍රී ලංකාව වෙනත් මහ බලවතුන්ගේ එදිරිවාදිකම්කම් තුළ  මුල් බැස ගැනීමේ අවදානමක් ද ඇත.

එක්සත් ජනපදය ඓතිහාසිකව ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සංවර්ධනය සහ සමුද්‍රීය ආරක්ෂාව සඳහා, විශේෂයෙන් ඉන්දු-පැසිෆික් කලාපයේ ප්‍රබල ආධාරකරුවෙකු වී ඇත. පළුදු වූ සබඳතා මගින් එක්සත් ජනපද සංවර්ධන ආධාර, මිලිටරි සහයෝගීතාව සහ බහුපාර්ශ්වික සහයෝගය අඩු කළ හැකිය. එමඟින් ශ්‍රී ලංකාව ගෝලීය වේදිකාවේ වඩාත් හුදකලා වන්නට ඉඩ තිබේ.

විකල්පයක් ලෙස, උපායමාර්ගිකව හසුරුවන්නේ නම්, මෙය ජාජබ ආණ්ඩුවට තම විදේශ ප්‍රතිපත්තිය වඩාත් සමබර කොන්දේසි මත නැවත සකස් කිරීම සඳහා හැරවුම් ලක්ෂ්‍යයක් බවට පත් කර ගත හැකිය. එමගින් නොබැඳි සහ කලාපීය සහයෝගීතාව අවධාරණය කළ යුතුය.

ජයග්‍රාහකයින් සහ පරාජිතයින්:

පරාජිතයින්:

ඇඟලුම් සේවකයින්, විශේෂයෙන් ග්‍රාමීය කාන්තාවන්ට, දොට්ට දැමීම් සහ වැටුප් කප්පාදුවල බර දරා ගැනීමට සිදුවීමට ඉඩ ඇත.

ඇමරිකානු ඇණවුම් මත යැපෙන කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ නිෂ්පාදකයින්ට දිගුකාලීන තීරුබදු තන්ත්‍රයකින් බේරීමට නොහැකි විය හැකිය.

අපනයන ආදායම් කඩා වැටුණහොත් පාරිභෝගිකයින්ට අවසානයේ මුදල් අවප්‍රමාණය සහ උද්ධමනය හේතුවෙන් බලපෑම් ඇති විය හැකිය.

ඵලදායී ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වීමට අපොහොසත් වුවහොත් රජයට විශ්වසනීයත්වය අහිමි වීමේ අවදානමක් ඇත.

ජයග්‍රාහකයින්:

එක්සත් ජනපද ගැනුම්කරුවන් ශ්‍රී ලංකාවෙන් ඉවත් වීමෙන් බංග්ලාදේශය වැනි කලාපීය තරඟකරුවන්ට ප්‍රතිලාභ ලැබිය හැකිය.

රජයෙන් වැඩි අවධානයක් ලැබිය හැකි යුරෝපා සංගමයට සහ ඉන්දියාවට අපනයනය කරන්නන්ට නව අවස්ථා ලබා ගත හැකිය.

තීරුබදු වලින් නිදහස් කර ඇති තාක්ෂණික සහ ඩිජිටල් සේවා සමාගම්වලට වැඩි රාජ්‍ය සහ පෞද්ගලික ආයෝජන ලබා ගැනීමේ අවස්ථාවක් උදා කරගත හැකිය.

ප්‍රතිසංස්කරණ මනසක් ඇති ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් සහ ආර්ථික ලිබරල්කරණයේ උපදේශකයින්ට වෙනසක් සඳහා ශක්තිමත් දේශපාලන සහයෝගයක් ලැබිය හැකිය.

ඉකොනොමි නෙක්ස්ට් වෙබ් අඩවියේ පළ වූ ලිපියක සංහල පරිවර්ථනය ශ්‍රී ලංකා බ්‍රීට් වෙතිනි.