දැනට අප රටේ පවතින්නේ කොරෝනා අර්බුදය විසින් ඇති කරන ලද මහජන සෞඛ්‍ය අර්බුදයක් පමණක්ම නොවේ. මෙවැනි වසංගතවල ඇති එක් ගතිකත්වයක් නම්, එය මැඞීමට ගන්නා ක්‍රියාමාර්ග විසින් සමාජ, ආර්ථික හා දේශපාලන අර්බුද නිර්මාණය කරනු ලැබීමයි. ඒ තුළින් සමාජයේ සාමාන්‍ය තත්වයන් තුළ යටගැසී තිබෙන ප්‍රතිවිරෝධතා සහ ඉරිතැලීම් අලූත් සහ පළල් වීමයි. එවැනි පුළුල් සහ සමස්ත අර්බුදයක් කරා අප සමාජය ගමන් කරන බවට සංඥා අප අවට ඕනෑ තරම් තිබේ.
මේ අතර සමාජයේ අඩුම බැරෑරුම්කමකින් යුක්තව බහුලව සාකච්ජා වන ගැටලූව වී තිබෙන්නේ ඉදිරි කාලයේ මතු විය හැකි දේශපාලන–ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා අර්බුදයයි. විද්‍යුත් මාධ්‍යවල සිදුවන සාකච්ඡාවලින් පෙනෙන්නේ, අප රටේ මහජන මතය හැඩගැස්වීමට ක්‍රියාකරන අය මෙම ගැටලූව ගැන දක්වන්නේ ඉතා සැහැල්ලූ ප්‍රතිචාරයක් බවයි. තමන්ගේ පක්‍ෂයට සහ එහි දේශපාලන අභිලාෂවලට වාසි–අවාසි වන ගණන් බැලීම් තුළින් පමණක් ඒ දෙස බැලීම දේශපාලන පක්‍ෂවල සාමාන්‍ය සූදානම බවද පෙනේ.
[title]ව්‍යවස්ථා ගැටලූව[/title]
මෙම දේශපාලන–ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා ගැටලූව ගොඩනැගෙමින් තිබෙන්නේ පහත සඳහන් ආකාරයට බව පෙනේ. මතුවන ගැටලූවේ හරයේම තිබෙන්නේ පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා තිබීම, කලින් නියමිත වූ අප‍්‍රියෙල් 25දාට මැතිවරණය පැවැත්විය නොහැකිවීම යන ප්රධාන කරුණු දෙක වටාය. කොරෝනා මහජන සෞඛ්‍ය අර්බුදය විසින්, අනෙකුත් සමාජ, ආර්ථික සහ මානුෂික අර්බුද නිර්මාණය කරනු ලබන්නේ අප රටේ පාර්ලිමේන්තුවක් නොමැති අවස්ථාවකය. පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය අත්හිටුවා ඇති අවස්ථාවකය. මැතිවරණය පවත්වා නව පාර්ලිමේන්තුව රැස්වන්නේ කවරදාදැයි කිසිදු නිශ්චිත අදහසක් නැති අවස්ථාවකය. එහි තේරුම නම්, ඉදිරි කාලයේ අප රටේ බහුවිධ අර්බුද උත්සන්න වන්නේ, අප රටේ ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව රාජ්‍ය ව්‍යුහය සමන්විත වන වැදගත්ම ආයතනික ශාඛාව වන ව්‍යවස්ථාදායකය ‘අත්හිටවූ’ තත්වයකය. මතුවී ඇති ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාමය ගැටලූවේ එක් පැත්තක් එයයි.
[title]විධායකයේ නැගීම[/title]
ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා ගැටලූවේ දෙවැනි පැත්ත තිබෙන්නේ විධායකයට සම්බන්ධවය. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැර පැවතීමේ තත්වය තුළ රාජ්‍ය බලයේ කේන්ද්‍රීය මධ්‍යස්ථානය ලෙස කටයුතු කරන්නේ ජනාධිපතිවරයාය. භාරකාර කැබිනට් මණ්ඩලය සහ එහි ප්‍රධානියා වන අගමැතිවරයා සහ ජනාධිපතිවරයා අතර ඇති බලතුලනය, ජනාධිපතිවරයා වෙතට වාසි වන ලෙස දැන් මාරුවී තිබෙන බවද පෙනේ. එයට හේතුව, කොරෝනා වසංගතය මැඞීම පමණක් නොව, ආණ්ඩුකරණයේ මූලික කාර්යයන් ජනාධිපතිවරයා වටා ඒකරාශි වීමයි. ජනාධිපතිවරයා යටතේ සිටින විවිධ නිලධාරීන්ගෙන් සමන්විත කාර්යසාධන බලකාය මාධ්‍යය කොටගෙන, සම්පූර්ණයෙන්ම අලූත් ආණ්ඩුකරණ ව්‍යුහයක් දැන් මතුවෙමින් තිබෙන බවද පෙනේ. එම ව්‍යුහය සහ එහි ආයතන, භාරකාර කැබිනට් මණ්ඩලය යටතේ පවතින ඒවා හෝ පාර්ලිමේන්තුවට වග කියන ඒවා හෝ නොවේ.
මේ තත්ත්වය දැනට ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාමය හෝ දේශපාලන ගැටලූවක් ලෙස කාටවත් පෙනෙන්නේ නැත. එහෙත් කොරෝනා අර්බුදය දිගගැස්සී, පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්විය නොහැකි පසුබිම තවත් දික්වුවහොත්, එය ගැටලූවක් බවට පත්වීම වැළැක්විය නොහැකි වනු ඇත. එම ගැටලූවේ හරයේම තිබෙනු ඇත්තේ, ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාවෙන් ප‍්‍රකාශිත විධිවිධාන සහ ආණ්ඩුකක්‍රමික රාමුවෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම පිටස්තරව, 19 වැනි සංශෝධනයට පෙර පැවැති ආකාරයේ ‘විධායක ජනාධිපත ක්‍රමයක්’ පැනනැගීම සහ තහවුරු වීමයි.
ව්‍යවස්ථාවේ 47(1) වගන්තිය නිසි පරිදි බලාත්මක කළා නම් සිදුවන්නට තිබුණේ, ජනාධිපතිතුමාට නොව අගමැති සහ කැබිනට් මණ්ඩලයට වග කියන කාර්යසාධක බලකාය ගොඩනගා, දැනට බිහිවී ඇති හදිසි තත්ත්වයට මුහුණ දීමයි. එසේ වූවා නම්, එය 19වැනි සංශෝධනයට අනුකූල ක්‍රියාමාර්ගයක් විය හැකිව තිබුණි. දැන් සිදුවන බව පෙනෙන්නේ, හදිසි නීතිය පැනවීමකින් තොරව, පාර්ලිමේන්තුවට වගකීමේ යාන්ත්‍රණයක්ද නොමැතිව, මහජන සෞඛ්‍ය හදිසිය යටතේ ‘විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය’ අවිධිමත් ලෙස යළි ගෙන ඒමයි.
මෙම කරුණ විශේෂයෙන් විරුද්ධ පක්‍ෂ අතරේ සාකච්ඡා විය යුතුය. හිටපු අගමැති, හිටපු කථානායක, හිටපු විපක්‍ෂනායක සහ සියලූ පක්‍ෂ නායකයන් මේ කරුණ ඔවුන් අතර සාකච්ජා කරමින්, මහජන දේශපාලන සාකච්ඡාව වෙතද ගෙන ආ යුතු වේ.
[title]මැතිවරණයේ අනාගතය[/title]
මේ අතර, පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේ අනාගතය ගැන මත දෙකක් රටේ ප්‍රකාශයට පත්වෙමින් තිබේ. පළමුවැන්න, මැතිවරණ කොමිසමේ ස්ථාවරයයි. එනම් ජනාධිපතිතුමා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ උපදෙස් පැතීමයි. මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව කර ඇති ඉල්ලීමට ජනාධිපතිතුමාගේ පැත්තෙන් ප්‍රතිචාරය කුමක්ද යන්න පැහැදිලි නැත. දැනට තිබෙන තත්ත්වය අනුව, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ අදහස් ජනාධිපතිතුමා විමසුවහොත්, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය කරන්නට ඉඩ තිබෙන්නේ, එක්කෝ නව දිනක් යෝජනා කිරීමයි. නැතහොත් නව දිනක් තීරණය කිරීමේ බලය ජනාධිපතිතුමාට හෝ මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට හෝ පැවරීමයි.
[title]පාර්ලිමේන්තුව යළි බලාත්මක කිරීම[/title]
දෙවැනි මතය නම්, පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට සහ නව මැතිවරණයක් සඳහා දින නියම කරමින් ජනාධිපතිතුමා නිකුත් කළ ගැසට් නිවේදනය, ජනාධිපතිතුමා විසින්ම ආපසු කැඳවීමයි. එවිට සිදුවන්නේ දැනට විසුරුවා හැර ඇති පාර්ලිමේන්තුව නැවතත් බල සහිත වීමයි. මෙය ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාවේ වගන්තියකින් ප්‍රකාශ වන ක්‍රියාමාර්ගයක් නොවුවද, එය ව්‍යවස්ථා විරෝධී හෝ ව්‍යවස්ථාවට පිටින් යන හෝ ක්‍රියාමාර්ගයක් නොවේ. එහෙත් එයට ඇති බාධාව නම්, පොදු ජන පෙරමුණ සහ ජනාධිපතිතුමාගේ පාර්ශ්වය ඒ සඳහා කැමති වේද? යන්නයි. තමන්ගේ පක්‍ෂයට බහුතරයක් නැති පාර්ලිමේන්තුවක් යළි කැඳවීමට ජනාධිපතිතුමා, අගමැතිතුමා හෝ බැසිල් රාජපක්‍ෂ මහතා කැමති නොවනු ඇත. තමන්ගේ පාලනයේ නැති පාර්ලිමේන්තුවක් සමග අගෝස්තු මාසය තෙක් එකට ආණ්ඩු කිරීමට රාජපක්‍ෂ පවුල කැමති කරවාගත හැකියැ’යි සිතීම දැනට දුෂ්කරය.
ආණ්ඩුවේ නායකයන් වඩා කැමති විය හැකියැයි සිතිය හැකි තුන්වැනි විකල්පයක් තිබේ. එය නම් පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පනතේ, ජනාධිපතිතුමාට ලැබෙන බලතල යටතේ, අප‍්‍රියෙල් 25 වැනිදා, එනම් පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්වීමට නියමිතව පැවති දිනයේ, මැතිවරණය පැවැත්වීමට සුදුසු වාතාවරණයක් නැතිවීමේ පසුබිම මත, එක් එක් දිස්ත‍්‍රික්කයක මැතිවරණය සඳහා අලූත් දින හෝ දිනයක් නියම කිරීමයි. මෙය 1981 අංක 1 දරන පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පනතේ 113 වගන්තිය යටතේ, ජනාධිපතිවරයාට භාවිත කළ හැකි විකල්පයකි.
[title]විරුද්ධ පක්‍ෂ[/title]
මේ අවිනිශ්චිතතා තිබියදී විරුද්ධ පක්‍ෂයේ හිටපු නායකතුමා, පාර්ලිමේන්තුවේ හිටපු කථානායකතුමා, හිටපු අගමැතිතුමා සහ විපක්‍ෂයේ දේශපාලන පක්‍ෂ කළ යුතු ප්‍රධානම කාර්යයක් තිබේ. එය නම්, පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය, ව්‍යවස්ථානුකූල ආණ්ඩුකරණය සහ රටේ පවතින මෙම හදිසි අවස්ථාවේදී ජනාධිපතිතුමා ගෙන ඇති ක්‍රියාමාර්ගවලට සහයෝගය දෙන ගමන්ම එම ක්‍රියාමාර්ග ප්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණයේ රාමුව ඇතුළත සිදුකිරීමේ වැදගත්කම, මහජන සාකච්ඡාවේ තේමා බවට පත්කිරීමයි. දැනට ලංකාවේ තිබෙන බලවත් දේශපාලන අනතුරක් නම්, පාර්ලිමේන්තුව සහ ප්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය අනවශ්‍යය යන අධිකාරවාදී දෘෂ්ටිවාදය පොදු ජන දේශපාලන විඥානය වෙතට හඳුන්වා දීමේ ක‍්‍රමානුකූල ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයයි. එය විද්්‍යුත් මාධ්‍ය, සමාජ මාධ්‍ය සහ අසල්වැසියන් අතර සිදුවන කතාබහ අතර ප්රධාන දේශපාලන මාතෘකාවක්ද වී තිබේ. විරුද්ධ පක්‍ෂයේ දේශපාලන පක්‍ෂ ප‍්‍රමාද වී හෝ දේශපාලන වශයෙන් සක්‍රීය වීම, ඒවායෙන් මේ මොහොතේ සිදුවිය යුතු අවම ප්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ක්‍රියාවයි.
(අනිද්දා පුවත්පතිනි)