උතුරු නැගෙනහිර දෙමළ කැරළිකරුවන් විසින් වෙනම රාජ්‍යයක් සඳහා ආරම්භ කරන ලද සන්නද්ධ අරගලය නිමා කිරීම සඳහා 1987 වසරේ ජූලි 29 වැනිදා ජේ. ආර්. ජයවර්ධන ජනාධිපතිවරයා සහ රජිව් ගාන්ධි අග්‍රාමාත්‍යවරයා අත්සන් කළ ඉන්දු-ලංකා ගිවිසුම මගින් පළාත් සභා ක්‍රමයට මඟ පැදීමට හේතු විය. ඒ අනුව 1978 දෙවන ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 13 වැනි සංශෝධනය පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කිරීමෙන් අනතුරුව, බලය විමධ්‍යගත කිරීමෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පළාත් සභා ක්‍රමයේ ආරම්භය සිදුවිය.
එය 1987 අංක 42 දරණ පළාත් සභා පනත පාර්ලිමේන්තුවේ සිටි මන්ත්‍රීවරුන් 138කගේ සහාය ඇතිව සම්මත වු අතර, එයට විරෝධය දක්වමින් ඉන්දු-ලංකා ගිවිසුමට එරෙහිව රට පුරා ප්‍රබල විරෝධයක් ඇති වීය. එම විරෝධය එවකට විපක්ෂය නියෝජනය කළ ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය සහ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ විසින් පළාත් සභා ක්‍රමයට හා ඉන්දු-ලංකා ගිවිසුමට දැඩි ලෙස විරෝධය දක්වමින් රට පුරා විරෝධතා රැල්ලක් දියත් කරන්නට විය. පළාත් සභා ක්‍රමයට හා ඉන්දු-ලංකා ගිවිසුමට විපක්ෂය නියෝජනය කළ දේශපාලන පක්ෂ පමණක් නොව ආණ්ඩු පක්ෂයේ ද ඇතැම් මැති-ඇමැතිවරු එකඟ නොවන ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කළහ. කෙසේ වෙතත් 1988 දී මෙරට පළාත් සභා පිහිටුවන්නේ සමස්තයක් වශයෙන් එයට එරෙහිව නැඟී සිටි දේශපාලන වටපිටාවක් තුළය.
පළමු පළාත් සභා මැතිවරණයේ තත්ත්වය
1988 වසරේ අප්‍රේල් 28 වැනිදා වයඹ, උතුරු මැද, සබරගමුව, සහ ඌව පළාත් සඳහා පළාත් සභා මැතිවරණ පවත්වනු ලැබීය. එවකට රටේ පැවති භීෂණකාරී වාතාවරණය නිසා බස්නාහිර, මධ්‍යම, සහ දකුණු යන පළාත් සඳහා ජූනි මාසයේ දී මැතිවරණය පැවැත්විය. උතුරු-නැගෙනහිර පළාත් සභාව සඳහා මැතිවරණයක් ක්‍රියාත්මක වුණේ නොවැම්බර් මාසයේ දී යි. එම අවධියේ දී පළාත් සභා ක්‍රමයට පැවති විරෝධය නිසා ප්‍රධාන විපක්ෂය වුණු ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය මැතිවරණය වර්ජනයකරන ලදී. එසේම ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ ඡන්දය වර්ජනය කරන ලෙස මහජනතාවගෙන් ඉල්ලා සිටිනු ලැබීය. එලෙස භීෂණකාරී වටපිටාවක් යටතේ පැවති පළමු පළාත් සභා මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කරන ලද්දේ එක්සත් ජාතික පක්ෂය යි. මෙම පළාත් සභා ක්‍රමයට ජාතීන්ගේ ප්‍රශ්ණයට යම් විසඳුමක් ලෙස එයට පක්ෂව වාමාංශික පක්ෂ එක්ව ගොඩනඟා ගත් එක්සත් සමාජවාදී පෙරමුණ මගින් පළාත් සභාවට තරඟ කරන ලදි. දේශප්‍රේමී සන්නද්ධ කණ්යාම්වල තර්ජන හා ජීවිත අහිමි කිරීම් මත වාමාංශික දේශපාලඥයින් හා ක්‍රියාකාරීන් විශාල ප්‍රමාණයක් දේශප්‍රේමීන්ගෙන් ඝාතනය ලක්විය.
කෙසේ වෙතත් 2014න් පසුව පළාත් සභා ඡන්දයක් පවත්වා නැත. මෙම තත්ත්වය තුළ පළාත් සභා තුළ ප්‍රධාන අමාත්‍යවරයා හෝ අමාත්‍ය මණ්ඩලයක් මගින් පාලනය නොවන අතර, පළාත් සභා මුළුමනින්ම අක්‍රීය තත්ත්වයක නොපවතී. ඒ ආණ්ඩුව විසින් පත්කරන ලබන ආණ්ඩුකාරවරයාගේ පාලනය යටතේ පළාත් සභාව ක්‍රියාත්මක වන නිසාය. ආණ්ඩුකාරවරයා යටතේ අමාත්‍යංශ හා කාර්යාල කටයුතු සාමාන්‍ය පරිදි ක්‍රියාත්මක වන අතර, ජනතාවගේ ප්‍රශ්ණ සම්බන්ධයෙන් යහපත් මට්ටමේ සොයා බැලීමක් සිදුනොවේ. ප්‍රාදේශීය මට්ටමේ ජනතාවගේ ප්‍රශ්ණ පමණක් නොව පළාත් මට්ටමින් සිදුවන අක්‍රමිකතා හා දූෂණ වැඩිවීමත්, එම තත්ත්වයන් පැමිණිල කිරීමට තරම් යහපත් යාන්ත්‍රණයක් හෝ මහජන නියෝජිතයින් නොමැතිවීමෙන් මහත් අසීරු මට්ටමට ලක්ව ඇත. පළාත් සභාවලට ලැබෙන මුදල් සංවර්ධන ක්‍රියාවන් සඳහා යෝජනා ඉදිරිපත් කිරීම ඇණ හිට ඇත.
මෙසේ පළාත් සභා අක්‍රීයවීම සම්බන්ධව රට තුළ පමණක් නොව ජාත්‍යන්තර මට්ටමින් අවධානය යොමු කර ඇත. මෙවර පැවැත්වූ ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් කොමිසමේ ද මේ පිළිබඳව ප්‍රශ්ණ කර තිබුණි. එහිදි විදේශ අමාත්‍යවරයා පවසා තිබුණේ, පැරණි ක්‍රමයට හෝ දැනට යෝජනා කර ඇති නව ක්‍රමයකට ලබන වසරේ පළාත් සභා මැතිවරණය පවත්වන බවයි. කෙසේ වෙතත් නව ක්‍රමය යටතේ හැකි ඉක්මනින් සීමා නිර්ණය ක්‍රියාවළිය අවසන් කර පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කිරීමෙන් මිශ්‍ර ක්‍රමය යටතේ පළාත් සභා පැවැත්වීම හා පැරණි ක්‍රමයට යෝජනාවක් පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කර පළාත් සභා පැවැත්වීමේ හැකියාව නව රජයට හැකියාව ඇත. ඒ පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකේ බහුතරයෙක් නව රජයට ඇති නිසාය.
පළාත් සභා ඡන්දය නොපැවැත්වීම සම්බන්ධව පසුගියදා කොළඹදී පැවැත්වූ සමුළුවකදී මහජන නියේජිතයින්, සිවිල් සංවිධාන නියෝජිතයින හා මැතිවරණ නිරීක්ෂණ නියෝජිතයින් දැක්වූ අදහස් පහත අයුරින් දැක්වේ.
මහජන මුදල් වලින් 10%කවත් සේවාවක් වෙන්නේ නෑ – පා.ම. නීතිඥ දයාසිරි ජයසේකර
“පළාත් සභා ක්‍රියාත්මක කරවා ගැනීම අපට වඩා අද ගම්වල ඉන්න මිනිස්සුන්ට වුවමනා වෙලා තිබෙනවා. මම මේක කියන කොට පුදුම වෙයි. නමුත් ඇත්ත තත්ත්වය ඒක තමයි. ගමක සාමාන්‍ය මිනිහෙකට පළාත් සභාවෙන් වැඩක් කර ගන්න නොහැකි තැනකට අද පළාත් සභාව තල්ලු වෙලා තිබෙනවා. ඒකට හේතුව තමයි නිලධාරී තන්ත්‍රය ඒක වහගෙන ඉන්නේ. වයඹ පළාත් සභාවේ වැඩ කරන්න 2025ට වෙන් කළ මුදල්වලින් 10%කවත් වැඩ මේ වන විට සිදුවෙලා නැහැ. මේකට හේතුව තමයි මන්ත්‍රීවරු නැහැ. ඒ වගේම තමයි ජනාධිපතිවරයාට වුවමනා විදිහට ළමයි අඩු පාසල් වහන්න බැහැ. ඒක පළාත් සභා සතු විෂයක්. ඒ වගේම තමයි, වෙන කාලවල පළාත් සභාවල ආණ්ඩුකාරයින් ලෙස පත් කළේ විශ්‍රාමික දේශපාලනඥයින්. නමුත් මේ ආණ්ඩුව සමහර පළාත් ආණ්ඩුකාරයින් ලෙස හිටපු විනිසුරුවරු පත්කරලා තිබෙනවා, ඔවුන්ට සාමාන්‍ය ජනතාව සමඟ කිසිම සම්බන්ධයක් නැහැ, මහජන දිනයක් නැහැ, මිනිසුන්ට වැඩක් කර ගන්න බැහැ. පළාත් සභා එකම අවුල් ජාලයක් වෙලා. නිලධාරීන් හිතුමතේ වැඩ කරනවා. නමුත් පළාත් සභා වල මන්ත්‍රීවරු හිටියනම් මේ තත්ත්වය උද්ගත වෙන්නේ නැහැ. ඔවුන් මේවට මැදිහත් වෙනවා. දැන් එහෙම එකක් නැහැ. දැන් තමයි පළාත් සභා සුදු අලියෙක් වෙලා තියෙන්නේ” එහිදී මන්ත්‍රීවරයා පෙන්වා දුන්නේය.
විපක්ෂයේ ස්ථාවරය පැහැදිළි කළ යුතුයි – කැෆේ සංවිධානයේ විධායක අධ්‍යක්ෂක මොහොමඩ් මනාස්
මේ පිළිබඳව අදහස් දැක්වූ කැෆේ සංවිධානයේ විධායක අධ්‍යක්ෂක මොහොමඩ් මනාස් මහතා පවසා සිටියේ ” පළාත් සභා මැතිවරණ වහාම පවත්වන ලෙස ඉල්ලා හඬක් නැගෙන්නේ නැති තරම් බවය . පළාත් සභා සියල්ලේම නිල කාලය අවසන් වුණේ 2015-19 දක්වා පැවැති යහපාලන ආණ්ඩුව සමයෙයි. ඒ නිසා ඒ ආණ්ඩුවට සහ ආණ්ඩුවට සහාය දුන් පක්ෂවලට වගකීමක් තිබුණා මේ සම්බන්ධයෙන් පියවරක් ගන්න. නමුත් මේ මොහොතේ පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන විපක්ෂ මන්ත්‍රීවරුන්ට මේ සම්බන්ධයෙන් කතා කිරීමට වගකීමක් තිබෙන බව අවධාරණය කළ ඔහු මේ සම්බන්ධයෙන් විපක්ෂයේ ස්ථාවරය ද පැහැදිලිව රටට හෙළි කළ යුතු බව අවධාරණය කළේය.
සීමා නිර්ණය මැතිවරණ කල් දාන සුරබි දෙනක් – ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිසංස්කරණ සහ මැතිවරණ අධ්‍යයන ආයතනයේ විධායක අධ්‍යක්ෂ මංජුල ගජනායක
“සීමා නිර්ණය කියන්නේ ඡන්ද කල් දාන්න පුළුවන් සුරබි දෙනක්. ඒ නිසා එය ව්‍යවස්ථාපිතව හා නෛතිකව නැතිකර ගන්නේ කෙසේද කියන කාරණය තමයි අපි ඇත්තටම සලකා බැලිය යුත්තේ. මගේ අදහස අනුව නම් පළාත් සභා මැතිවරණ පවැත්විය හැකි වඩාත්ම පහසු හා ප්‍රායෝගික ක්‍රමය වන්නේ පැරණි ක්‍රමයට මැතිවරණය පැවැත්වීමයි. එය ඉතාම සරලයි, එය ඉතාම සුගමයි. ඒ වගේම මැතිවරණ වියදම් නියාමනය සහ අරගලයෙන් පසු නිර්මාණය වූ දේශපාලන සංස්කෘතිය තුළ මනාප පොරය යම් ආකාරයකින් පාලනය වෙලා තිබෙනවා. ඒ නිසා පරණ ක්‍රමයට ගියා යැයි වරදක් වෙන්නේ නැහැ”
පළාත් සභා අහෝසි කළහොත් රට තවත් අර්බුදයකට යනවා. –කැෆේ සංවිධානයේ නීති උපදේශක නීතිඥ හරේන්ද්‍ර බානගල මහතා
“තවත් දේශපාලනික හෝ දේශපාලනික නොවන අරමුණක් සඳහා මේ පළාත් සභා ක්‍රමය අකර්මණ්‍ය කිරීමට තවත් අවස්ථාවක් ලැබෙනවා තව අවුරුදු 10කට විතර ඡන්දය නොතියා ඉන්න. හැබයි මගේ අදහස නම් පළාත් සභාව ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතුත් නෑ. අහෝසි කරන්නත් බෑ. ලංකාවේ රජ්‍ය සේවකයෝ 17 ලක්ෂයකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ඉන්නවා. එයින් ලක්ෂ දහයකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් පළාත් සභාවත් සමගයි කටයුතු කරන්නේ. පාසල් පද්ධතිය, සෞඛ්‍ය ඇතුළු පරිපාලන පද්ධතිය බෙදිල තිබෙන්නේ, බැඳිල තිබෙන්නේ පළාත් සමගයි. යම් විදියකින් පළාත් සභාව අහෝසි කරල රාජ්‍ය සේවකයෝ ඒකාබද්ධ සේවයට ගෙනාවොත් මධ්‍යම රජයට ඒක බරයි, වැඩියි. මොකද ඒ ප්‍රශ්ණයට උත්තර හොයන්න රජයට තව අවුරුදු දහයක් විතර යනවා. ඒ නිසා මේ ප්‍රශ්ණ ගොඩක් එක්ක පළාත් සභාවත් නැතිකරගන්න තමා මේ යන්නේ. මේ පළාත් සභාව අහෝසි කිරීම නැති ප්‍රශ්ණ ගොඩක් ගෙනල්ල දේශපාලන පක්ෂවලට හා කණ්ඩායම් වලට ලොකු වේදිකාවක් හදල දෙනවා මේකත් එක්ක තෙම්පරාදු වී ඉන්න. අපි ඒ සාකච්ඡාවට නොයා යුතුයි.
පළාත් සභා ක්‍රමය ලංකාවට අවශ්‍ය ද?
උතුරු නැගෙනහිර පැවැති වාර්ගික ගැටුම අවසන් කිරීම සඳහා පළාත් සභා ක්‍රමය ඉන්දියාව මැදිහත්ව අපරටට බලයෙන් පැටවූවක් බව මතයක් තිබිණි. රටක බලය විමධ්‍යගත කිරීම ඉන්දියාව වැනි විශාල රටකට ගැලපුණත් 1987 වසරේ දී ඉන්දියානු බලපෑම මත හඳුන්වාදුන් පළාත් සභා ක්‍රමය ශ්‍රී ලංකාව වැනි කුඩා රටකට ගැලපෙන්නේදැයි ප්‍රශ්ණ කරන ලදි. පසුගිය කාල සමය තුළ පළාත් සභා 9ක් නඩත්තු කිරීම සඳහා විශාල වියදමක් දැරීමට ද සිදුවිම මෙම සාකච්ඡාවක් ආරම්භ විය. මේ වන විට යුද්ධය අවසන්වීම මත රටට පළාත් සභා ක්‍රමය අවශ්‍යද වෙනත් විසඳුමක් මේ සඳහා අවශ්‍යද යන්න දේශපාලන පක්ෂතුළ සාකච්ඡාවක් ආරම්භ වී ඇති අතර, පළාත් සභාවලට දැඩි ලෙස විරෝධය දැක්වූ දැනට රාජ්‍ය බලය ලබාගෙන සිටින ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ ඒ අතර ඉදිරියෙන් සිටී. කෙසේ නමුත් මේ වනවිට රජයේ පාර්ශවයෙන් කියා සිටිනු ලබන්නේ ලබන වර්ෂයේදී පළාත් සභා ඡන්දය පවත්වන බවයි.
