ඡායාරූපය සමගි ජන බලවේගයේ උද්ඝෝෂනයකි: “ප්‍රධාන විරුද්ධ පක්ෂය වන සමඟි ජන බලවේගයට, නිරවුල් දේශපාලන දැක්මක් නිර්මාණය කිරීමට සමත් නායකත්වයක් හෝ උපදේශක පිරිසක් හෝ නැත.”
රටවල් පාලනය කරන ආණ්ඩු සහ ඒවායේ පාලකයන් වරින්වර මුහුණ දෙන අර්බුද කිහිපයක්ම තිබේ. ආර්ථික, දේශපාලන සහ සමාජ අර්බුද ඒවා අතරින් අප බොහෝ දෙනා සාමාන්‍යයෙන් දන්නා අර්බුදයි. ඊට අමතරව ආණ්ඩු මුහුණ දෙන, පුරවැසියන්ගේ මෙන්ම දේශපාලන නිරීක්ෂකයන්ගේද අවධානය ලැබුණද, එය කුමක්දැයි හඳුනා ගැනෙන්නේ නැති, හැඳින්වීමට සම්මත වචනයක් අපගේ එදිනෙදා දේශපාලන භාෂාවේ නැති, අර්බුදයක් ද තිබේ. ලංකාවේ වර්තමාන රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව මුහුණ දී සිටින්නේ මෙවැනි අර්බුදයකටය. දේශපාලන විද්‍යා වචන කෝෂය යොදා ගනිමින් සකස් කළ සංකල්පයකින් එම අර්බුදය හැඳින්විය හැකිය. එය නම ‘සුජාතභාවයේ අර්බුදයයි.’ ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් Legitimacy Crisisයනුවෙන් කියැවෙන්නේ එයයි.
මීට පෙර එක් වතාවක් ‘අනිද්දා’ පත්‍රයේ පළ කළ ලිපියකින් වර්තමාන ලංකාණ්ඩුව මුහුණ දෙන සුජාතභාවයේ අර්බුදය ගැන කෙටි හැඳින්වීමක් කෙළෙමි. මෙම ලිපියේ අරමුණ එම මාතෘකාව ගැන තරමක් විස්තර සහිතව සාකච්ඡා කිරීමයි.
සදාචාරාත්මක සුජාතභාවයේ අර්බුදය
ආණ්ඩුවක් සම්බන්ධයෙන් භාවිත කරන විට “සුජාතභාවය” නම් වචනයේ අර්ථ දෙකක් තිබේ. පළමුවැන්න එහි නෛතික අර්ථයයි. දෙවැන්න එහි ප්‍රතිමානීය අර්ථයයි. නීත්‍යනුකූල මාර්ගවලින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව බලයට පැමිණෙන ආණ්ඩුවලට නෛතික සුජාතභාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පැන නොනගී. එම ප්‍රශ්නය පැන නගින්නේ නීතියෙන් නියමිත සීමාව ඉක්මවා බලයේ සිටින, නැතහොත් නෛතික නොවන මාර්ගවලින් බලයට පැමිණෙන ආණ්ඩුවලටය. ඒ අතර, නෛතික මාර්ගවලට අනුව බලයට පැමිණ, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සහ නීතිය උල්ලංඝනය කරමින් හැසිරෙන ආණ්ඩුවල නෛතික සුජාතභාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්න මතු කළ හැකි වුවත්, එය සුජාතභාවය පිළිබඳ අර්බුදයක් නොවන්නටම පුළුවන.
මේ අතර, සදාචාරාත්මක සුජාතභාවයේ අර්බුදයක් ආණ්ඩුවක් ඉදිරියේ මතුවන්නේ, ආණ්ඩු බලයේ සිටිමින් රට පාලනය කිරීමට ආණ්ඩුවකට, නැතිනම් එහි නායකත්වයට, ඇති සදාචාරාත්මක අයිතිය පාලිත ජනතාව මෙන්ම එම ආණ්ඩුව බලයට ගෙන ඒමට ඡන්දය දුන් ජනතාවද ප්‍රශ්න කරන විට සහ ප්‍රතික්ෂේප කරන විටය. තමන් බලයට පත් කළ ආණ්ඩුව, තමන්ට දුන් පොරොන්දු උල්ලංඝනය කරමින්, ප්‍රජා පීඩක, දූෂිත, අසාර්ථක, ජනතාවගේ ප්‍රශ්න ගැන අසංවේදී හිතුවක්කාර, බලයෙන් මත්වූ ආදි නිෂේධනාත්මක ලක්ෂණ සහිත පාලනතන්ත්‍රයක් ගෙන යන විට, තම ජනයා තුළ ඇතිවන කලකිරීම අපේක්ෂා භංගත්වය සහ කෝපය වෙතින් මෙලෙස සුජාතභාවය ප්‍රශ්න කිරීම ප්‍රකාශයට පත් වේ. පාලකයන් සම්බන්ධයෙන් පාලිතයන්ද, පාලකයන් බලයට පත් කිරීමට ඍජුවම දායක වූ ඡන්දදායකයන්ද අතර, පාලකයන් සම්බන්ධයෙන් ඇතිවන විශ්වාස භංගත්වය, විශ්වසනීයත්වයේ පරතරය උග්‍රවීමෙන් ඇතිවන දුරස්තරභාවයද මෙයින් ප්‍රකාශයට පත් වේ. තම පාලකයන් සමග තවදුරටත් දේශපාලන සහ මතවාදීමය වශයෙන් අනන්‍ය වීමට පාලිත ජනතාව වෙත අලුතෙන් නිර්මාණය වී ඇති අකැමැත්ත සහ ලැජ්ජාවද මෙයින් අනාවරණය වේ. නව මාක්ස්වාදී න්‍යායික කෝෂයේ ඇති, පාලක පන්ති පත්වන හෙජමනියේ, එනම් “නායක ආධිපත්‍යයේ’; අර්බුදය යන සංකල්පයෙන් විස්තර කරන්නේද මීට ආසන්න තත්ත්වයකි.
ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාගේ පාලන තන්ත්‍රය සුජාතභාවයේ අර්බුදයකට මුහුණ දෙමින් සිටින බව පැහැදිලිය. එතුමාගේ කිට්ටු භක්තිවන්තයන්ට ඒ බව නොපෙනෙනවා නම් අප ඒ ගැන පුදුම විය යුතුද නැත. එතුමාට විශාල වශයෙන් ඡන්දය දුන්, ගොවි ජනතාව සහ ගුරුවරුන් දියත් කළ විරෝධතා ව්‍යාපාර දෙක මෙන්ම ඔවුන් ඉදිරියට දැමූ සටන් පාඨ සහ ඉදිරිපත් කළ අදහස්වලින් පෙනුණේ තමන්ගේම සහායක ප්‍රජාවන් වෙතින්, රාජපක්ෂ මහතාගේ නායකත්වය කොතෙක් දුරට හුදෙකලා වී, ඔවුනට එපා වී, ඔවුන්ගේ අවඥාවේ සහ කෝපයේ ප්‍රස්තුතයක් වී තිබෙන්නේද යන්නයි. තමන් ‘පොහොට්ටුවට’ ඡන්දය දුන් බව කීමට අකමැති, ඒ ගැන ලැජ්ජා වන, ඡන්දදායකයන් එම ප්‍රතික්‍රියාව වෙතින් ප්‍රශ්න කරන්නේ, පාලකයන්ට පාලනය කිරීමට ඇති සදාචාරාත්මක අයිතියයි. එහි සුජාතභාවයයි. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව සහ මහජනතාව අතර සම්බන්ධයේ තීරණාත්මක කැඩීමක් ඇතිව තිබෙන බව මෙයින් අදහස් වන්නේද? එය පැහැදිලි පිළිතුරක් දිය නොහැකි ප්‍රශ්නයකි. එවැන්නක් සඳහා මහජන මත සමීක්ෂණයක ප්‍රතිඵල විශ්ලේෂණය කළ යුතුව තිබේ. දැනට කෙනෙකුට කළ හැක්කේ ජනමාධ්‍ය, සමාජ මාධ්‍ය සහ පුරවැසියන් සමග අක්‍රමිකව සිදු කරන සාකච්ඡාවලින් ලැබෙන ඉඟි පදනම් කරගෙන මහජනතාවගේ දේශපාලන විඥානයේ ඇති වී තිබෙන වෙනස්වීම් සහ ප්‍රවණතා පිළිබඳ අදහස් සහ මත ගොඩනගා ගැනීමයි. සංයුක්ත සාක්ෂි මත පදනම් නොවුවද, දේශපාලන විග්‍රහයට ඒවා ප්‍රයෝජනවත්ය. ඒවා අවිධිමත් සාක්ෂි මත ගොඩ නැගෙන නිරීක්ෂණයි. එබැවින් ඒවායේ ප්‍රායෝගික වැදගත්කමක් තිබේ.
ගෝඨාභය පාලනය හමුවේ අනතුරක් නැත
මෙම පසුබිම තුළ නිතැතින්ම මතුවන ප්‍රශ්නයක් නම්, සුජාතභාවයේ අර්බුදයකට භාජනය වී සිටින වර්තමාන ආණ්ඩුව, එහි ගමනේ අවසානයටද පැමිණ තිබෙන්නේද යන්නයි. සමහර දෙනා එසේ සිතන්නට ඉඩ තිබුණත්, එම ප්‍රශ්නය දෙස බැලිය යුත්තේ තරමක් පරෙස්සමෙනි. සාමාන්‍යයෙන් සුජාතභාවයේ අර්බුදයක් ආණ්ඩුවක අවසානය සලකුණු කරන්නේ එක්කෝ මහ මැතිවරණයක් ආසන්නයේදීම තිබෙන විටය. නැතහොත් එම ආණ්ඩුවට විරුද්ධව විශාල මහජන නැගිටීම් මාලාවක්ම තුළින්, ඉල්ලා අස්වීමට ආණ්ඩුවට බලකෙරුණ විටය. මේ කොන්දේසි දෙකම නැති තත්ත්වයක් තුළ තම ආණ්ඩුව බිඳ වැටීමේ දේශපාලන අනතුරක් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා අභිමුඛයේ නැත. එතුමාගේ ආණ්ඩුව ඉදිරියේ තිබෙන තවත් වාසිදායක තත්ත්වයක් නම්, දැවැන්ත මහජන විරෝධතා ව්‍යාපාරයක් දියත් කිරීම සඳහා ඇති වාසිදායක දේශපාලන පරිසරයෙන් ප්‍රයෝජන ගැනීමට තරම් ශක්තිමත් විපක්ෂ බලවේගයක් නොතිබීමයි.
පූර්ව කොන්දේසි දෙකක්
මෙවැනි පසුබිමකින් දේශපාලන වාසි ලබාගැනීමට අවශ්‍ය පූර්ව කොන්දේසි දෙකක් තිබෙන බව, ලංකාවේ අතීත අත්දැකීම් සිහිකරන කෙනෙකුට පෙනිය යුතුය. ඉන් පළමුවැන්න, පුළුල් විපක්ෂ සන්ධානයක් තිබීමයි. දෙවැන්න, මහජනතාවගේ දේශපාලන පරිකල්පනය පුබුදු කරමින්, ඔවුන් තුළ නව දේශපාලන අපේක්ෂා ජනිත කරවන, දේශපාලන ඉදිරි දැක්මක් නිර්මාණය වී තිබීමයි. මෙම පූර්ව-කොන්දේසි දෙකම නැති පසුබිමක් තුළ, ලංකාවේ දේශපාලනයේ ක්ෂණික වෙනසක් සිදුවිය හැකිය යන පුරෝකථනයට තවමත් ඉඩක් නැත.
මේ අතර, දැනට සාක්ෂාත් වන ලකුණු නැතත්, ඉහත කී පූර්ව කොන්දේසි දෙකේ වැදගත්කම සහ අදාළතාව නැවත මතක් කර ගැනීම ප්‍රයෝජනවත්ය. 1956 සිට ලංකාවේ මැතිවරණ ඉතිහාසයේ අත්දැකීම් සිහිකරන විට එම පළමු පූර්ව කොන්දේසියේ අදාළතාව පහසුවෙන්ම පෙනෙනු ඇත. 1956, 1970, 1977, 1994, 2015 සහ 2019 යන වසරවල සිදුවූ ආණ්ඩු වෙනස්වීම්, තනි විරුද්ධ පක්ෂයක මැදිහත්වීම නිසා සිදුවූ ඒවා නොවේ.
එක් ප්‍රබල පක්ෂයක්ද, එය වටා විරුද්ධ පක්ෂ මෙන්ම සමාජ බලවේග බහුතරයක්ද, නිල මෙන්ම නොනිල වශයෙන් සන්ධානගත වීම ඒ සියලු අවස්ථාවල ආණ්ඩු පක්ෂවල පරාජයට තුඩු දුන් ප්‍රධාන පසුබිම් සාධකය විය. ප්‍රධාන අධිපති පක්ෂ දෙකක්ද, කුඩා පක්ෂ ගණනාවක්ද ඇති පක්ෂ ක්‍රමයක් පවත්නා ලංකාවේ මැතිවරණ අංක ගණිතයේ ඇති මෙම ලක්ෂණය ගැන දැනට වඩා හොඳින් අවබෝධයෙන් සිටින්නේ රාජපක්ෂ පවුලේ සාමාජිකයන් බව පෙනේ. 2015දී ගොඩ නැගූ ආකාරයේ, සර්ව – විරුද්ධ පාක්ෂික, අන්තර්-වාර්ගික මෙන්ම පක්ෂ සහ සිවිල් සමාජ අතර පුළුල් සන්ධානයක් සඳහා අවශ්‍ය ඉඩකඩක් දැනට නැත. එවැන්නක් සඳහා සූදානම් විපක්ෂ දේශපාලන නායකත්වයක්ද දැනට නැත. සුජාතභාවයේ අර්බුදයට පාත්‍ර වී සිටින රාජපක්ෂ ආණ්ඩුවට දිගටම බලයේ රැඳී සිටීමට ඉඩ සලසන තීරණාත්මක පසුබිම සාධකය වන්නේද මෙම කරුණ බව පෙනේ.
එවැන්නක් පෙනෙන්නට නැත!
පුරවැසි දේශපාලන පරිකල්පනය පුබුදු කිරීමට සමත් දේශපාලන ඉදිරි දැක්මක් පිළිබඳ කරුණ ගැන කළ හැක්කේද, ‘එවැන්නක් පෙනෙන්නට නැත’ යන නිරීක්ෂණයයි. ඒ සම්බන්ධයෙන් විපක්ෂයේ ප්‍රධාන පක්ෂ මුහුණ දෙන වර්තමාන අභියෝග පහත සඳහන් පරිදි කෙටියෙන් දැක්විය හැකිය. ප්‍රධාන විරුද්ධ පක්ෂය වන සමඟි ජන බලවේගයට, නිරවුල් දේශපාලන දැක්මක් නිර්මාණය කිරීමට සමත් නායකත්වයක් හෝ උපදේශක පිරිසක් හෝ නැත. රාජපක්ෂ පවුල සිංහල සමාජය මත පිහිටුවා ඇති දෘෂ්ටිවාදී ආධිපත්‍යයට අභියෝග කළ හැකි විකල්ප දේශපාලන දෘෂ්ටියක්, ප්‍රේමදාස නායකත්වය වෙතින් මතුවන ලකුණක්ද තවම නැත. මේ අතර, එජාපයට තම දේශපාලන අනාගතය පුනරුජ්ජීවනය කිරීම කිසිසේත්ම පහසු කරුණක් නොවේ. එහි නායකත්වය සම්බන්ධයෙන් සමාජයේ පුරවැසියන් අතරද, නාගරික ධනපති පන්තිය ඇතුළු සෑම පන්ති ස්තරයක් අතරම සිදුවී තිබෙන විශ්වාස භංගත්වය සහ සුජාතභාවයේ අර්බුදය පහසුවෙන් පිළිසකර කළ හැකි දෙයක් නොවේ. සුජාතභාවයේ අර්බුදයේ කල් පවත්නා ගොදුරක් වීම පිළිබඳව ලංකාවේ ඉතාම ප්‍රබල නිදසුන සපයන්නේ එජාපයයි. එහි නායකත්වයයි. ශ්‍රීලනිපයද එම ඉරණම අතීතයේදී අත්දැක එයින් ගොඩ පැමිණ ඇත.
ජවිපෙහි තෝරා ගැනීම සන්ධාන ගතවීම නොවේ
ලංකාවේ වැදගත් විපක්ෂ බලවේගයක් වන ජවිපෙ ඉදිරියේ තිබෙන්නේද විශාල දේශපාලන අභියෝගයකි. රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව සම්බන්ධ බෙහෙවින් ප්‍රබල විවේචනයක් මතු වන්නේ ජවිපෙනි. විකල්ප දේශපාලන දැක්මක් ගොඩනැගීමේ විභවතාව තිබෙන්නේද ජවිපෙටය. එහෙත් ස්වාධීන සහ තනි දේශපාලන ධාරාවක් ලෙසින් ප්‍රබල මැතිවරණ බලවේගයක් වීමට නොහැකිවීම ජවිපෙ මුහුණ දෙන ප්‍රධානතම බාධාවයි. ජවිපෙහි වර්තමාන දේශපාලන අධිෂ්ඨානය වී තිබෙන්නේ තනි දේශපාලන බලවේගයක් ලෙස මැතිවරණ දේශපාලනයෙහි රැඳී සිටීම බවද පෙනේ. රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව වෙතින් ඈත් වී සිටින ජනතාවද, විපක්ෂවාදී සමාජ බලවේගද තමන්ගේ නායකත්වය පමණක් යටතේ සංවිධානය කිරීම ජවිපෙහි වර්තමාන මූලෝපායික තෝරා ගැනීම බවද පෙනේ.
සන්ධානගත විපක්ෂ දේශපාලනය යනු තවදුරටත් ජවිපෙහි දේශපාලන තෝරා ගැනීමක් නොවේ.
මෙම පසුබිම තුළ වර්තමාන ලංකාවෙහි විපක්ෂ දේශපාලන භූමි දර්ශනය සම්බන්ධයෙන් තිබෙන්නේ ව්‍යාකූල, නොපැහැදිලිතාවකි. ‘හේන් කොටා ගිනි තැබීම (’slash and burn politics ) යන සංකේත භාෂාවෙන් හැඳින්විය හැකි දේශපාලන අරගලයක ප්‍රධාන විපක්ෂ කණ්ඩායම් දිගටම යෙදී සිටීම ඉදිරි කාලයේදීද බලාපොරොත්තු විය හැකි ප්‍රවණතාවකි. එකිනෙකාට අයත් කැලෑ කොටා, ගිනි තබා, දේශපාලන හේන් බිමේ තනි තනිව මුං වැපිරීමට එම පක්ෂ සූදානම් වෙයි.
විකල්පයක් නැත
ඉහත සංකේතාත්මක ප්‍රකාශයෙන් අනාවරණය වන්නේ ලංකාවේ දේශපාලනය තුළ වර්තමානයේ තිබෙන බරපතළ ප්‍රහේලිකාවකි. එම ප්‍රහේලිකාව මෙසේ ඉදිරිපත් කළ හැකිය. ලංකාවේ දක්ෂිණාංශික සහ ජාතිවාදී දේශපාලන ආපසු ගමනක් පිළිබඳ න්‍යාය පත්‍රයක් සහිතව බලයට පැමිණි රෙජීමයක් නොසිතූ විරූ ඉක්මණකින් බැරෑරුම් අර්බුදයකට මුහුණ දෙමින් සිටී. රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන ක්‍රමය යළි පිහිටුවීමේ දේශපාලන පරිවර්තනයක් සඳහා සුදුසු අවකාශයක්ද නිර්මාණය වෙමින් පවතී. එහෙත් එම අවකාශය යන මොහොත සාධනීය ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගත හැකි දේශපාලන විකල්පයක් දැනට අප රටේ නැත.
මෙම ප්‍රහේලිකාව විසඳිය හැක්කේ කෙසේද? ඒ සඳහා ඉදිරිපත් කළ හැකි එක් යෝජනාවක් නම් “විකල්ප විපක්ෂ සන්ධානයක්” ගොඩනැගීමයි. එය වනාහි ‘හේන් කොටා ගිනි තබා තනියම මුං වැපිරීමේ’ නිෂේධනීය දේශපාලනයෙන් ඉවත්ව, හේන් කොටා වගා කිරීමේ සාධනීය පොදු දැක්මක් එහි නව ආකාරයක විපක්ෂවාදී දැක්මක් සහ චින්තනයක්ද, මහජන සාකච්ඡාවක්ද ගොඩනැගීමේ ප්‍රයත්නයක් විය යුතුය.
විකල්ප සිතීමේ අවකාශය
මෙවැනි විකල්ප විපක්ෂ සිතීමක් හා මැදිහත්වීමක් සඳහා දේශපාලන අවකාශයක්ද දැන් අප රටේ විවෘත වී තිබෙන බව, අප රටේ පුරවැසියන්ගේ දේශපාලන මනෝභාවයේ ඇතිවන නව ප්‍රවණතා ගැන විමසිල්ලෙන් සිටින කෙනෙකුට පෙනෙනු ඇත. මෙම ප්‍රවණතා වනාහි රාජපක්ෂ ආණ්ඩුවේ සුජාතභාවයේ අර්බුදය මෙන්ම විපක්ෂ පක්ෂ සම්බන්ධව ඇති විශ්වාසය බිඳ වැටීමේ මහජන විවේචන වලින් ප්‍රකාශ වන ඒවාය. ඒ පිළිබඳ කළ හැකි නිරීක්ෂණ කිහිපයක් පහත සඳහන් පරිදි දැක්විය හැකිය.
■ පවත්නා දේශපාලන පක්ෂ සහ ඒවායේ නායකත්වය පිළිබඳ මහජන විශ්වාසය, ආණ්ඩු පක්ෂයද, විපක්ෂයද යන භේදය නොතකා, පිළිසකර කිරීම දුෂ්කර වන ආකාරයට බිඳ වැටී ඇත.
■ සුපුරුදු ආකාරයේ පොරොන්දු, උද්යෝග පාඨ සහ රැවටීම් පිළිබඳ පුරවැසියන් අතර ගොඩනැගී ඇත්තේ දැඩි සංශයවාදයකි. අවිශ්වාසයකි. එම සංශයවාදය ඇත්තේ ආණ්ඩුව සම්බන්ධව පමණක් නොවේ. එය විරුද්ධ පක්ෂවලටද එක සේ දිගු කෙරේ.
■ දේශපාලන අවියක් ලෙස වර්ගවාදය/ ජාතිවාදය යොදා ගැනීම පිළිබඳව ප්‍රබල පුරවැසි විවේචනයක්ද ගොඩනැගෙමින් තිබේ. දේශපාලන/ මැතිවරණ වාසි සඳහා වාර්ගික වෛරය හා ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා යොදා ගැනීමේ දේශපාලනය සමාජය විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබීමේ දේශපාලන ප්‍රවණතාවක්ද ගොඩනැගෙමින් ඇත.
■ දේශපාලන කලකිරීම සහ නව දේශපාලන දැක්මක් සඳහා උනන්දුව යන වෙනස් මනෝභාව දෙකම සමාන්තරව සමාජය තුළ ගොඩ නැගී තිබේ.
මෙම ප්‍රවණතා සහ නිරීක්ෂණ ගැන සිතන විට යෝජනා කළ හැක්කේ එක්කෝ දැනට බලයේ නැති විපක්ෂ බලවේග දේශපාලන වශයෙන් තමන්ම අලුත් කරගත යුතු බවයි. නැතහොත් නව ආකාරයේ විපක්ෂ දේශපාලනයක් නිර්මාණය කළ යුතු බවයි. අද මතුවී ඇති ආකාරයේ දේශපාලන විවෘතවීම් සහ මොහොතවල් කලාතුරකින් ලැබෙන ඒවාය. සාධනීය ලෙස ප්‍රයෝජනයට නොගතහොත් එම මොහොතවල් අහෝසි වීමද වැළැක්විය නොහැකි වනු ඇත.
( අනිද්දා පුවත්පතෙහි මුලින් පළ කරන ලද ලිපියකි)