ඡන්දය සහ කෘත්‍රිම බුද්ධිය: සාධනීය ප්‍රවිශ්ඨයක් කරා- සුජීව සෙනරත්

(Sri Lanka Brief/15 October 2025)  චීන ඇමරිකානු බල කඳවුරු විසින් පාලිත සමාගම් කිහිපයක් නිපදවන ලද කෘත්‍රිම බුද්ධි යෙදුම් කිහිපයක් මානව සන්නිවේදනය ඇතුළු තොරතුරුගලනයට සම්බන්ධ ක්‍රියාකාරකම්වලින් නොනැවතී සියලු ක්ෂේත්‍රවල මෙහෙයුම්වලට දායක වෙමින් තිබේ.

ශ්‍රී ලංකාව තාක්ෂණික දැවැන්තයෙකු නොවන පසුබිමක හුදෙක් පරිශීලක භූමිකාවෙන් සෑහීමට පත්වෙමින් විප්ලවීය කෘත්‍රීම බුද්ධිය භාවිතයේ ආරම්භක අදියරට අවතීර්ණ වී ඇත. කිසියම් තොරතුරක් ගවේෂණය, බහුවිධ ආකාරවලින් පෙළ හෝ අන්තර්ගත සම්පාදනය, මානව සහයක භූමිකා ඇතුළු වෘත්තීයමය දායකත්ව හැර සරළ රූපාවලියක් නිර්මාණය කර ගැනීමේ විනෝද අවශ්‍යතා සඳහාද ලාංකික පරිශීලකයා කෘත්‍රිම බුද්ධි යෙදවුම් භාවිතා කරමින් සිටිති. එකී භාවිතය තවදුරටත් පුළුල් වෙද්දී රාෂ්ට්‍ර පාලනයට අදාළ වන සියලු අංශ තුළටද ඇතුළු වන්නට ඇති අවකාශය නෛසර්ගිකය.

දැනටමත්, ගෙවුණු ඡන්ද විමසීම් සහ මැතිවරණවලදී පවා කෘත්‍රිම බුද්ධිය යම් පමණකට යෙදවී ඇතැ’යි යන්න රහසක් නොවේ. ඒ ප්‍රචාරණය සඳහා බහුලව යොදවා ගැනීමක් වන අතර තමන්ට ධනාත්මකවද විපාක්ෂිකයාට ඍණාත්මකවද ලෙස භාවිතා කරන්නට ඇතැ’යි යන්න ඊට ඇති විභවය ඇසුරෙන් කල්පනා කිරීමට පුළුවන.

වසර කිහිපයකට ඉහත ඡායාරූප විකෘති කිරීම ගැන පැවති කතා බහ පසුව හඬ සහ චලන රූප මිශ්‍ර කෙරෙන ගැඹුරු ව්‍යාජයන් (deep fake) දක්වා ඉදිරියට ආ අතර AI හෙවත් කෘත්‍රිම බුද්ධි ටූලයන් සංවර්ධනය වීම සමග ඒ සියල්ල ප්‍රාථමික යෙදවුම් බවට පිරිහෙලනු ලැබ දැන් සියල්ල AI සෙවණෙහි වැඩේ.

අනාගත ඡන්ද විමසීම්වලදී කෘත්‍රිම බුද්ධිය වඩා බරපතල හා තීරණාත්මක ලෙස යොදාගන්නට ඉඩ ඇති බව පැවසීම අද වනවිට අනාවැකියක් පමණක් නොවේ. එහෙත් තියුණු ලෙස අවධානය යොමු කළ යුත්තේ ඡන්ද විමසීමකදී අදාළ සියලු කාර්යයන් කෙරෙහි කෘත්‍රිම බුද්ධිය ඵලදායක ලෙස දායක කරගැනීම ගැන මිස එය ධනාත්මක හෝ නිශේධනාත්මක ප්‍රචාරක මෙවලමකට සීමා කිරීම ගැන නොවේ.

මාර්ගගත (online) මාධ්‍ය හා මාර්ගගත ක්‍රමවේද පිළිබඳ විශේෂඥයෙකු වන දර්ශිත ගමගේ පෙන්වා දෙන්නේ ගෙවුණු ඡන්ද විමසීම්වලදී කෘත්‍රිම බුද්ධිය භාවිතා කිරීම ආකාර තුනකට සිදු වූ බව නිරීක්ෂණය කළ හැකි බවයි. එනම්, සාමාන්‍ය මැතිවරණ ප්‍රචාරණයට භාවිතා කිරීම, අසත්‍ය හෝ ව්‍යාජ ආඛ්‍යාන නිර්මාණය. යථාර්තයෙන් එහා යථාර්තයක් නිර්මාණය කිරීම යන අවස්ථාය.

මෙහි පළමුවැන්න නීතිවිරෝධී නොවන අහිංසක භාවිතයකි. ඒ තුළ කිසියම් පක්ෂයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුගේ ප්‍රවර්ධන කාර්යය සඳහා වඩාත් නිර්මාණශීලී අන්තර්ගත නිමවීමට සහාය කෘත්‍රිම බුද්ධිය විමසීමෙන් ලබා ගැනීම සැළකීමට පුළුවන. නිදසුනක් ලෙස කිසියම් ස්ලෝගනයක් නිර්මාණය කර ගැනීම වැන්නක් ගත හැකිය.

එහෙත් දෙවැන්න අහිංසක නොවේ. සමහර විට ඒ මගින් ඡන්ද නීතිය උල්ලංඝනය වේ. පෙර සඳහන් කළ ඡායාරූප විකෘති කිරීම, හඬ අනුකරණය හරහා ව්‍යාජයන් නිර්මාණය, ගැඹුරු ව්‍යාජය ඇතුළුව මේ මොහොත වන විට අප හඳුනාගෙන නොතීබීමට ඉඩ ඇති දහසක් දේ එවැනි පසුබිමක සිදුවීමට විභවයක් ඇත.

දර්ශත ගමගේ සඳහන් කරන තුන්වැන්නද අහිංසක බොරු කිරීමකි. යථාර්තයෙන් එහා යථාර්තය හෙවත් නිර්මාණය කර දෙනු ලබන අතත්‍ය අන්තර්ගතය ඡන්ද දායකයා නොමඟ යැවීමට ඉඩ ඇත. නිදසුනක් ලෙස අපේක්ෂකයෙකුගේ රුව වඩා තරුණ ලෙස දැක්වීම ගත හැකිය. එය ඡන්ද විමසීමට අදාළ නීතියට අනුව වරදක් නොවේ. එහෙත් ඒ යළි සැකසූ රුව ඡන්ද දායකයා මංමුලා කරන්නට ඉඩ ඇත.

කෙසේවෙතත්, අප හමුවේ ඇති ඉදිරිය මීට වඩා බැරෑරුම් ලෙස සැළකිය යුත්තක් බව දර්ශිත ගමගේ දක්වන මතයයි. එය ඇතැම් ව්‍යාකූලත්වයන්ගෙන් මිදෙන්නට උපකාරී වනු ඇත. ඔහු අසන ප්‍රශ්නය AI හෙවත් කෘත්‍රිම බුද්ධිය මිතුරෙකු ලෙස භාවිතා කරමින් ඡන්ද විමසීම්වලට අදාළ සියලු මෙහෙයුම්වලදී වාසිදායක ලෙස භාවිතා කරන අන්දම ගැන නොසිතන්නේ ඇයිද යන්නයි. එය මැතිවරණ ප්‍රචාරක කටයුතුවලට යොදා ගැනීමෙන් ඔබ්බට ගොස් පුරවැසියාට වඩාත් සමීප විය හැකි පසුබිමක් නිර්මාණය කරනු ඇත.

බරපතල ගැටලු

නමුත් මේ සමග මතු විය හැකි බරපතල ගැටලු කිහිපයක්ද තිබේ. AI යනු සියල්ල නොමිලේ ලබා දෙන්නක් නොවේ. මූල්‍ය ශක්තියෙන් පොහොසත් අපේක්ෂකයින් සටනේ ඉදිරියට එන්නට ඉඩක් තිබේ. එය අසමානතා වර්ධනය කරයි. ඒ තුළ ඡන්දදායක පුරවැසියා නොමඟ යෑමේ අවස්ථා බහුල වන්නට පුළුවන. දර්ශත ගමගේ පවසන්නේ එකී අවදානම වටහා ගනිමින් නිසි නියාමන ක්‍රමවේදයක් ගොඩ නගා ගැනීමට මැතිවරණ කොමිසම තාක්ෂණිකව සන්නද්ධ විය යුතු බවයි.

දේශීයව AI චැට්බොට්ස් තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලියට බහුලව භාවිතා කිරීමේ ගැටලුද පවතී. සීමිත දත්ත සහ බහුලව ඉංග්‍රීසි භාෂාව මත පදනම්ව තීරණ ගැනීම නිසා කෘත්‍රිම බුද්ධිය වැරදි පෙන්වා දීම් ලබාදෙන්නට ඉඩ ඇත. අනෙක් අතට කෘත්‍රිම බුද්ධි යෙදවුම් හසුරුවන සමාගම්වල ඇජෙන්ඩාවට අනුව අල්ගොරිදමය පෙර සකසන ලද්දක් නම් අප වැනි රටවල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නිර්මාණය කරන්නේ සැබෑ ලෙසම පුරවැසියාද යන්න ගැඹුරින් කල්පනා කරන්නට සිදු වනු ඇත.

දර්ශතට අනුව ලංකාවේ ඡන්ද ක්‍රියාවලියකදී කෘත්‍රිම බුද්ධි භාවිතාවට ඩිජිටල් සහ AI සාක්ෂරතාවද බලපාන බැවින් සියලු පාර්ශව ඒ සම්බන්ධයෙන් සැළකිලිමත් විය යුතුය. මැතිවරණ කොමිසමටද එය වලංගුය. කෘත්‍රිම බුද්ධි යහභාවිතය මෙන්ම එහි අනිටු ඵලවිපාකවලින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගලවා ගන්නට ලැබෙන්නේද එමගිනි.

ලාංකික සන්දර්භය තුළ මේ කරුණු සාකච්ඡා කරමින් සිටියදී ගෝලීය වශයෙන් ඇතැම් රටවල ඡන්ද ගණන් කිරීම, ප්‍රථිපල බෙදා හැරීම හා විශ්ලේෂණය ඇතුළත්ව පරිපාලන කාර්යයන් සඳහා නවෝත්පාදිත කෘත්‍රිම බුද්ධිය භාවිතා කරමින් තිබෙන බව සමාජ විශ්ලේෂකයෙකු වන මහාචාර්ය සමන් හඳරාගමගේ අදහසයි. එය තාක්ෂණික භාවිතාවක් ලෙස බැලීමෙන් එහා ගොස් අධ්‍යයනයට භාවිතා කළ යුතු යෙදුමක් ලෙස ඔහු දකියි. මානව සමාජ ක්‍රියාකාරකම් පහසුකරණයට එහි ඇති වැදගත්කම විමසමින් ඡන්ද ක්‍රියාවලිය වැනි සමාජ කර්තව්‍යයක් සාර්ථක කර ගැනීමට මෙම යෙදවුම් අනාගතයේදී භාවිතා කළ හැකි වනු ඇත. අද වන විටත් සංකීර්ණ ක්ෂේත්‍ර ගණනාවක කෘත්‍රීම බුද්ධිය භාවිතා වේ. එය ඡන්ද විමසීම් දක්වා ගෙන ඒමට අවශ්‍ය පෙර සූදානම සකසා ගැනීම වැදගත් වේ. මහාචාර්ය හඳරාගම පෙන්වා දෙන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ මැතිවරණ කොමිසම අතිශයින් ස්වාධීන ව්‍යුහයක් බවයි. දැනට එය මානව පාලිත ව්‍යුහයක් ලෙස එකී ස්වාධීන බව රැකගෙන ඇත. අභියෝගය අනාගත කෘත්‍රිම බුද්ධි භාවිතයකදී මෙම ප්‍රතිරූපය ආරක්ෂා කර ගැනීමයි. කෙසේනමුත් මානව මූලික හැසිරවීම්වලදී දක්නට ලැබෙන ප්‍රමාදයන් හා වෙනත් පොදු දුර්වලතා මඟ හරවා ගැනීම සඳහා AI ආධාරකයක් වනු ඇත.

සාධනීය තත්ත්වයන්

විශේෂයෙන් ඡන්ද ලේඛන නිරවුල් කිරීම වැනි කාර්යයවලදී කෘත්‍රිම බුද්ධිය සාධනීය ලෙස භාවිතා කිරීමට පුළුවන් වේ. පුරවැසි අනන්‍යතා දත්ත (Identity Information) වේගවත්ව පිරික්සමින් පද්ධති නිරවුල්කරණයට එය යොදාගත හැකි වනු ඇත. එහිදී මිනිස් ශ්‍රමය සුපරීක්ෂාව සඳහා යෙදවීමට භාවිතා කළ හැකිය. බහු භාෂියික සමාජයකදී සියලු පුරවැසියන්ට තමන් අභිමත භාෂාවකින් තොරතුරු ලබා දීමටද මේවා භාවිතා කළ හැකිය. විශේෂයෙන් දැනගැනීමට අවශ්‍ය මූලික කරුණු වන ඡන්දය පවත්වන දිනය ස්ථාන අපේක්ෂක විස්තර සංවාදමය ලෙස පුරවැසියාට දන්වන අතත්‍ය ඡන්ද කොමසාරිස්වරයෙකු පවා විකාරයක් හෝ සෙල්ලම් යෙදුමක් නොවනු ඇත.

එසේම කෘත්‍රිම බුද්ධිය විශ්ලේෂණ සහකරුවෙකු ලෙස යොදාගැනීම හරහා ඡන්ද මධ්‍යස්ථානවලට මානව ශ්‍රමය බෙදාහැරීම කළ යුතු අන්දම පවා කාල කළමනාකරණය කර ගනිමින් සැළසුම් කිරීමට අවස්ථාව තිබේ. ඡන්ද ගණන් කිරීමේදී අද පවතින වේගයට වැඩි වේගයක් අත් කර ගැනීම පිළිබඳවත් අවශ්‍ය නම් කල්පනා කර බැලීමට පුළුවන. නමුත් ගණන් කිරීම අතිශය සංවේදී වන හෙයින් මානව සුපරීක්ෂණයට යටත් වීම අනිවාර්යය වේ. මහාචාර්ය හඳරාගම පෙන්වා දෙන අන්දමට ඡන්ද විමසීම්වලදී සාවද්‍ය ප්‍රචාරණය සඳහා AI යොදාගත හැකිවාක් මෙන්ම ඒවා හඳුනා ගැනීමේ සහායද ඉන් ලබා ගන්නට පුළුවන. වැදගත්ම දේ මනා ලෙස දත්ත සපයන ලද පසුබිමකදී කෘත්‍රිම බුද්ධිය පෙන්නුම් කරන සාපේක්ෂ නිරවද්‍යභාවයයි.

නීතිමය පදනම

එහෙත් ඒ අතර මේ කෘත්‍රිම බුද්ධි මිතුරාගෙන් උද්ගත විය හැකි අතුරු අන්තරාවන් ගැනද මනා තක්සේරුවක් ඇතිව සිටීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සනීපාරක්ෂාවට හේතු වනු ඇත. ආරක්ෂාවේ මුල් අදියරවලදී පෞද්ගලික දත්ත ආරක්ෂණ යාන්ත්‍රණ ගොඩ නගා ගැනීමට සිදුවනු ඇත. ඒ කෘත්‍රිම බුද්ධිය දත්ත කොපි කරගැනීම හා කාන්දු කිරීම සිදු කරන්නට ඉඩ ඇති හෙයිනි. අසත්‍ය නිර්මාණ බිහිවීම හා පැතිරවීම පාලනයද වැදගත්ය. ඒ මගින් වන හානි වළක්වා ගන්නට නම් බහු පාර්ශවික අධීක්ෂණ ව්‍යුහයක් පිහිටුවීම නිසි පියවරකි. මැතිවරණ කොමිසම යටතේ ඇති එවැන්නක පුරවැසියන් මාධ්‍යවේදීන් හා විෂයය විශේෂඥයින් සාමාජිකත්වය දරනු ඇත. දැන් බරපතලම කාරණය සමස්ත සයිබර් ආරක්ෂාවයි.

ඒ අතර නව නීතිමය ප්‍රතිපාදනද සම්පාදනය විය යුතු බව නීතීඥ සුසන්ත රත්නායකගේ අදහසයි. කෘත්‍රිම බුද්ධිය ඡන්ද ක්‍රියාවලියේදී වරදක් සිදු කළහොත් එහි වගකීම ගන්නේ කවුද? අතත්‍ය යෙදවුමකට දඬුවම් කරන්නට පුළුවන්ද? එහි ඵලක් ඇතිද?යන ප්‍රශ්න ඔහු මතු කරයි. මේවා තියුණු ලෙස සැළකිල්ලට භාජනය කිරීමෙන් මිස ඡන්ද විමසීම් කාර්යයන්ට AI භාවිතා කිරීමට ඉක්මන් විය යුතු නැත. පුරවැසියන්ගේ සාම්ප්‍රදායික චින්තනයද ඒ හා මුසුවීමට ඉඩ තිබේ. ජනතාව විශ්වාසය තබන්නේ පාරදෘශ්‍ය මැතිවරණ ක්‍රියාවලියකි. ඇහැට පෙනෙන ඡන්ද පත්‍රිකාවකි. අදිසි කෘත්‍රිම බුද්ධිය අවිශ්වාස කරන්නට හේතු යෙදුණහොත් පුරවැසියා සමස්ත මැතිවරණ ක්‍රියාවලියම අවිශ්වාස කරන්නට පෙළඹෙනු ඇත. එම නිසා කළ යුත්තේ කෘත්‍රිම බුද්ධිය ඡන්ද විමසීම් ක්‍රියාවලිවල ආධාරකයෙකු බවට පත් කර ගැනීමයි.