කාල් මාක්ස් යනු දර්ශනය, සමාජ විද්‍යාව, ආර්ථික විද්‍යාව සහ ඉතිහාසයේ වැදගත් චරිතයකි. මාක්ස් මානව ඉතිහාසයේ සමස්ත ගමන් මාර්ගය පිළිබඳ සවිස්තරාත්මක පැහැදිලි කිරීමක් වර්ධනය කළේය. ඔහුට ඇඩම් ස්මිත්ට වඩා වෙනස් දැක්මක් තිබුණි.
මාකස් ජීවත් වූ යුගය මාක්ස් ජීවත් වූයේ රැඩිකල් නැගිටීම් යුගයක ය. කාල් මාක්ස් එංගලන්තයේ ජීවත් වීමට පැමිණියේ එහි කාර්මික විප්ලවයේ උච්චතම අවස්ථාවේදීය. ඔහු සූරාකෑමට ලක් වූ දුගී කාර්මික කම්කරුවන් කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය. ධනපතියන් ලාභ ඉපැයීම සඳහා පුද්ගලික දේපල භාවිතා කළ බව මාක්ස් ලිවීය. කාර්මික කම්කරු පන්තිය සූරාකෑම සඳහා තම ධනය සහ ආන්ඩුව මත පාලනය භාවිතා කළ මෙම පන්තිය ධනේශ්වරය ලෙස මාක්ස් හැඳින්වීය. සැබෑ නිදහස සාක්‍ෂාත් කර ගැනීමට මාක්ස් පැවසුවේ කම්කරුවන් පළමුව පුද්ගලික දේපල සහිත ධනේශ්වර පද්ධතිය පෙරලා දැමිය යුතු බවයි. එවිට කම්කරුවන් ධනවාදය වෙනුවට කොමියුනිස්ට් ආර්ථික ක්‍රමයක් ඇති කරනු ඇත, එහිදී ඔවුන්ට පොදු දේපල හිමි වන අතර ඔවුන් නිෂ්පාදනය කරන ධනය බෙදා ගනී.
මානව සමාජය අධ්‍යයනය කරන විට කාල් මාක්ස් තහවුරු කළේ සමාජ ජීවිතයේ සියලු වෙනස්කම්, අවසානයේ දී, නිෂ්පාදන බලවේගවල පරිවර්තනයෙන් ආරම්භ වන බවයි. නිෂ්පාදන බලවේගවල වර්ධනය ප්‍රකාශ වන්නේ මිනිසුන්ගේ ස්වභාවය ජය ගැනීමෙනි. නිෂ්පාදන බලවේග මගින් සමාජයට ධනය උත්පාදනය කිරීමේ සහ මානව සංවර්ධනය කිරීමේ ක්‍රියාවලියේදී මිනිසුන්ගේ සැබෑ හැකියාව පිළිබිඹු කරයි. ඕනෑම සමාජයක ධනය ඇති කිරීමට කම්කරුවන් මෙන්ම නිෂ්පාදන මාධ්‍යයන් ද අවශ්‍ය වේ. ශ්රම ක්රියාවලිය සඳහා උපකරණ නොමැතිව මිනිසුන්ට ධනය නිර්මාණය කළ නොහැකිය.
මාකස් සහ හේගල් මාක්ස්, හේගල්ගේ දර්ශනය මත තම අදහස් ගොඩ නැගුවද හේගල් විඥානවාදී විය. අදහස් ඉතිහාසය හැඩගස්වන බව හේගල් විශ්වාස කළේය. කෙසේ වෙතත් මාක්ස් භෞතිකවාදියෙක් විය. ආර්ථිකය ඉතිහාසය හැඩගස්වන බව මාක්ස් විශ්වාස කළේය.
මාක්ස්ට අනුව භාණ්ඩයක වටිනාකම තීරණය වන්නේ එය නිෂ්පාදනය කිරීමට යොදවන ශ්‍රමය මතය. කම්කරුවන්ගේ වැටුප් ඔවුන් කරන නිෂ්පාදනවල මිලට වඩා බෙහෙවින් අඩු බව මාක්ස් පෙන්වා දුන්නේය. මෙයට හේතුව ධනපතියන් තමන් විකුණූ දෙයින් ලාභ ලැබූ බැවිනි. මාක්ස් ලාභය “අතිරික්ත වටිනාකම” ලෙස හැඳින්වූ අතර එය කම්කරුවන් සූරාකෑමට ලක්වන බව සිතුවේය. මාක්ස් පැවසුවේ ධනපතියන් කම්කරුවා ඔහුගේ ශ්‍රමයේ ප්‍රතිඵලවලින් ඈත් කළ බවත්, ඔහුට “යන්ත‍්‍රයේ වහල්භාවයට” පත්වීමට බල කර ඇති බවත් ය.
මෙම සූරාකෑම, නිර්ධන පංතිය විසින් ධනේශ්වරය “ප්‍රචණ්ඩ ලෙස පෙරලා දැමීමෙන්” අවසන් වන නව පන්ති අරගලයක් ඉක්මනින් ගෙන එනු ඇතැයි මාක්ස් තර්ක කළේය. මාක්ස් විප්ලවයේ “සමාජවාදී අවධිය” ලෙස හැඳින්වූ කාලය තුළ, නව නිර්ධන පංති ආන්ඩුව කර්මාන්ත ශාලා, පතල්, ගොවිපල සහ අනෙකුත් ව්‍යාපාර වැනි සියලුම ධනේශ්වර පුද්ගලික දේපල රාජසන්තක කරනු ඇත. එවිට රජය මෙම ව්‍යවසායන් සේවකයන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා ක්‍රියාත්මක කරනු ඇත.
මාක්ස් සිය ජීවිතයේ වැඩි කාලයක් ගත කළේ 19 වන සියවසේ මැද භාගයේ බටහිර කාර්මිකකරණය වූ දේශපාලන ආර්ථිකය විශ්ලේෂණය කිරීමට ය. මාක්ස් ධනේශ්වර සමාජවල සියලු නපුරේ මූලාශ්‍රය ලෙස පෞද්ගලික දේපළ සැලකුවේය. ඒ අනුව, පෞද්ගලික දේපළ අහෝසි කිරීමෙන් පමණක් සමාජයේ පන්ති භේදය සුව කළ හැකි බවත්, සුහද අනාගතයක් සහතික කළ හැකි බවත් ඔහු විශ්වාස කළේය. රජය නැති සමාජය නිර්ධන පංතිය අවසානයේ ආර්ථික නිෂ්පාදනය පාලනය කළ විට සියලු පන්ති අතුරුදහන් වන බවත් පන්ති අරගල අවසන් වන බවත් , මාක්ස් ප්‍රකාශ කළේය. මෙම “කොමියුනිස්ට් අවධියේ” තවදුරටත් රජයක අවශ්‍යතාවයක් ඇති නොවනු ඇත. නිර්ධන පංති විප්ලවය ජර්මනියේ හෝ එංගලන්තයේ ඉක්මනින් සිදුවනු ඇතැයි මාක්ස් අපේක්ෂා කළ අතර පසුව ලොව පුරා සිදුවනු ඇතැයි අණාවැකි පළ කලේය.
එහෙත් මාක්ස් අපේක්ෂා කළ නිර්ධන පංති විප්ලවය කිසිදා දියුණු කාර්මික රටක සිදු වූයේ නැත. විප්ලවයන් සිදු වූයේ රුසියාව සහ චීනය වැනි අඩු සංවර්ධිත ආර්ථිකයන් තුළ ය. මාක්ස්ගේ අනාවැකිවලට පටහැනිව, ධනේශ්වර සමාජවල බොහෝ කම්කරුවන් සඳහා ආර්ථික තත්ත්වයන් ක්රමයෙන් දියුණු විය. ඡන්ද අයිතිය පුළුල් කිරීම, ළමා ශ්‍රමය අහෝසි කිරීමේ නීති, සමාජ ආරක්‍ෂණය සහ කම්කරුවන්ගේ වෘත්තීය සමිතිවලට බැඳීමට ඇති අයිතිය වැනි ප්‍රධාන ප්‍රතිසංස්කරණ පිලිබඳව හඞ නැගීමට මාක්ස් අසමත් විය.
මාකස් සහ ඩාවින් මාක්ස් මානව වර්ගයාගේ සම්භවය පිළිබඳ ඩාවින්ගේ විස්තරය අගය කළේය. කෙසේ වෙතත්, ඩාවින්ගේ වෙනස්කම් පිළිබඳ න්‍යායේ වැදගත්කම හඳුනා ගැනීමට සහ එය ඔහුගේම වැඩසටහනට ඇතුළත් කිරීමට ඔහු අසමත් විය. ධනවාදය බොහෝ අර්බුදවලට මුහුණ දී ඇති අතර, සෑම අවස්ථාවකදීම එය පරිණාමය වී වෙනස් විය. මෙය මාක්ස් නොසිතූ දෙයකි. මේ බව ආචාර්‍ය Madsen Pirie පැහැදිලි කරයි.
ලෙනින් – රුසියානු විප්ලවයේ නායකයා රුසියාව – සිදුවූයේ කුමක්ද?
කාල් මාක්ස් සහ ෆෙඩ්‍රික් එංගල්ස් 1848 දී කොමියුනිස්ට් ප්‍රකාශනය ප්‍රකාශයට පත් කළ අතර, ඔවුන්ගේ සංකල්ප ක්‍රියාවට නැංවීමට මීට පෙර අසාර්ථක උත්සාහයන් තිබුණද, මාක්ස්වාදය 1917 වන තෙක් උනන්දුවෙන් ආරම්භ වූයේ රුසියාවේ කොමියුනිස්ට් විප්ලවයත් සමඟය. මාක්ස් ගේ න්‍යාය අනුව වශයෙන්ම, 1917 දී රුසියාවේ කොමියුනිස්ට් විප්ලවයක් සිදු විය. නව සෝවියට් සංගමයේ පළමු නායකයා වූ ව්ලැඩිමීර් ලෙනින්, කොමියුනිස්ට් පක්ෂයට සියලු බලය සංකේන්ද්‍රණය කළේය. ලෙනින්ගෙන් පසුව, ජෝසෆ් ස්ටාලින්, කෘෂිකාර්මික ඉඩම්වල පුද්ගලික අයිතිය අවසන් කිරීමට ප්‍රචණ්ඩත්වය සහ සාගින්න භාවිතා කළ අතර, මිලියන ගණනක ගොවීහු මිය ගියහ. කොමියුනිස්ට් පක්ෂය වරප්‍රසාද ලත් පාලක පන්තියක් බවට පත් වූ අතර, ස්ථීර ලෙස පාලනයේ රැඳී සිටීමට බලය මත විශ්වාසය තැබීය. එහි ප්‍රතිඑලය වූයේ නිලධාරීවාදය කර පින්නා ගත් පොලිස් රාජ්‍යක් බිහි වීමය.
විසි වන ශතවර්ෂයේ වැඩි කාලයක් මනුෂ්‍ය වර්ගයාගෙන් 40%ක් සාගත, ගුලාග්, වාරණය සහ ස්වයං ප්‍රකාශිත මාක්ස්වාදීන් අතින් මර්දනයන්ට ගොදුරු වූහ. චීනයේ ‘මහා පිම්ම (the ‘Great Leap Forward) ’ සහ ‘සංස්කෘතික විප්ලවය’ සාගතය සහ භීෂණය ඇති කළේය. 1958 සිට 1962 දක්වා වූ “මහා පිම්ම” හේතුවෙන් චීන ජාතිකයන් 30,000,000 ක් සාගින්නෙන් මිය ගියහ. උතුරු කොරියාව, වියට්නාමය, කාම්බෝජය වැනි අනෙකුත් රටවල් මාක්ස් ගේ න්‍යාය අනුගමනය කළේ සෑම විටම ලේ වැකි ගැටුම් හරහාය. පොල් පොට් තම සමාජවාදී න්‍යායන් ක්‍රියාත්මක කරන ලද්දේ මරණයේ ගොවි බිම් උඩය.
නැගෙනහිර සහ බටහිර ජර්මනිය බටහිර ජර්මානුවන් වොක්ස්වැගන්, මර්සිඩීස් බෙන්ස්, බී.එම්ඩ.බ්ලිව් සහ පෝර්ෂේ මෝටර් රථ නිෂ්පාදනය කරන විට නැගෙනහිර ජර්මානුවන් ට්‍රැබන්ට් (මෙය කොමියුනිස්ට්වාදයට නරක නමක් ලබා දුන් මෝටර් රථයයි) නිෂ්පාදනය කරමින් සිටියෝය. ඔවුන් කටුකම්බිවලින් තාප්ප ගොඩනඟා, ඝාතන කලාපයේ බිම්බෝම්බ තැබූ අතර, යුතෝපියාවෙන් පලා යාමට තැත් කළ පුද්ගලයන්ට මැෂින් තුවක්කුවලින් වෙඩි තැබූහ.
ඇතැම් විශ්ලේශකයන් මාක්ස්වාදී චින්තනයේ ආර්ථික, දේශපාලනික හා සමාජ න්‍යායේ සමහරක් අංශ යල් පැන ගිය බවට තර්ක කරති. කොන්සර්වේටිව් ඉතිහාසඥ පෝල් ජොන්සන් 1988 දී මෙසේ ලිවීය ; කාල් මාක්ස් ගේ ප්‍රාග්ධනයේ අටවන පරිච්ඡේදයේ මුළු ප්‍රවාදයම ක්‍රමානුකූලව මුසාකරනයක් වන අතර, එය වෛෂයික පරීක්‍ෂණයකින් පිළිගත නොහැකිය. ඇතැම් විද්වතුන් මාක්ස් ව හඳුන්වන්නේ යථාර්ථයේ දී ඵලදායී නොවන දර්ශනවාදියෙකු ලෙසටය.ධනවාදය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය සහ තාක්‍ෂණය කම්කරුවන් කෙරෙහි ඍණාත්මක බලපෑම් ඇති කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව මාක්ස් ඇතැම් විට අගතිගාමී විය.
ඓතිහාසික භෞතිකවාදය සරල විග්‍රහයකි. මාක්ස්වාදයේ එක් පදනමක් ලෙස ඓතිහාසික භෞතිකවාදය නම් කල හැකිය. මේ අනුව නිෂ්පාදන ක්‍රමවල තාක්‍ෂණික දියුණුව නිෂ්පාදන සමාජ සම්බන්ධතාවල වෙනස්කම්වලට තුඩු දෙන බව යෝජනා කරයි. එමගින් මානව ඉතිහාසයේ ආර්ථික, තාක්‍ෂණික සහ වඩාත් පුළුල් ලෙස ගෝත්‍ර, සමාජ පන්තීන් සහ ජාතීන් අතර ද්‍රව්‍යමය අවශ්‍යතාවල ගැටීම්වල වර්ධනයන් සහ වෙනස්කම් සඳහා හේතු සොයයි. බොහෝ විචාරකයින් තර්ක කර ඇත්තේ මෙය සමාජයේ ස්වභාවය අතිශයින් සරල කිරීමක් බවය.
මාක්ස් මෙසේ ලිවීය: ” At a certain stage of development, the material productive forces of society come into conflict with the existing relations of production or – this merely expresses the same thing in legal terms – with the property relations within the framework of which they have operated hitherto. From forms of development of the productive forces, these relations turn into their fetters. Then begins an era of social revolution. The changes in the economic foundation lead sooner or later to the transformation of the whole immense superstructure” පීටර් ස්ටිල්මන් විශ්වාස කරන්නේ මාක්ස්ගේ නිර්ණායකවාදී තත්ත්වය “මිථ්‍යාවක්” බවයි. එසේම මාක්ස් සතුව ප්‍රමිති න්‍යායක් (normative theory) නොතිබු බව චිකාගෝ විශ්ව විද්‍යාලයේ Brian Leiter පෙන්වා දෙයි. තවද ධනේශ්වර රටවල සමාජ හා ආර්ථික සංවර්ධනය මාක්ස් විසින් පුරෝකථනය කරන ලද දිශාවට වඩා ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශානතියක් ඔස්සේ ගමන් කොට ඇත.
ධනවාදය බිද වැටෙයිද? ධනවාදය බිඳවැටීමට නියමිත බව කාල් මාක්ස් කීවේය. නිර්ධන පංතිය ධනේශ්වරය පෙරලා දමනු ඇති බවත්, ඒ සමඟ සූරාකෑම සහ ධුරාවලිය අහෝසි කරන බවත් ඔහු විශ්වාස කළේය. එහෙත් පසුගිය වසර 200 තුල මාක්ස් කියූ පරිදි ධනවාදය බිඳ වැටුනේ නැත. එහෙත් සමාජවාදය ඔස්සේ ගිය රටවල ආර්ථිකයන් බිඳ වැටුනි. සමාජවාදී කියුබාව තුල ඵලදායිතාවය අඩු වූ අතර සාමාන්‍ය භාණ්ඩ හිඟය ඇති විය. සමාජවාදී වෙනිසියුලාවේ ආර්ථිකය කඩාගෙන වැටුනි.
මාක්ස් ධනවාදයේ පරිනාමය පිලිබඳව වැරදි පුරෝකථනයක් කලේය. ඔහු මධ්‍යම පන්තිය (Middle Class) සහ එහි හැකියාවන් නොසලකා හැරියේය. නිශ්පානයේදී හා නව දැණුම උත්පාදනයේදී මධ්‍යම පන්තියේ කාර්‍යභාරය පිලිබඳව ඔහු සිටියේ අඩු තක්සේරුවකය. ඔහුගේ අනාවැකි බිඳ හෙලමින් පසුගිය වසර 200 තුළ වඩාත්ම කැපී පෙනෙන සමාජ සංසිද්ධිය වී ඇත්තේ අතිවිශාල “මධ්‍යම පන්තියක” පුලුල් වීම සහ වර්ධනය වීමයි.
මාක්ස්වාදී න්‍යාය සිදුරුවලින් පිරී ඇති බව යේල් විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්‍ය ෂැපිරෝ පවසයි. මාක්ස්ගේ ප්‍රබලම විවේචකයෙකු වූ 20 වැනි සියවසේ ශ්‍රේෂ්ඨ දාර්ශනික කාල් පොපර් ඔහුව හැඳින්වූයේ ‘ව්‍යාජ අනාගතවක්තෘ’ ලෙසටය.
References
Cohen, G. A. (2020). Karl Marx’s theory of history: Princeton University Press.
Karl Marx, F. E. (2002b). Marx & Engels Collected Works (Vol. 23 ): Taylor & Francis, Ltd
Shaw, W. H. (2020). 16. Karl Marx on History, Capitalism, and… Business Ethics? In Wealth, Commerce, and Philosophy (pp. 321-340): University of Chicago Press.
