පසුබිම සහ අරමුණ
ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් 2021 ජනවාරි මාසයේදී පත් කරන ලද ජනාධිපති විමර්ශන කොමිසම (PCOI) විසින් සම්පාදනය කරන ලද නවාස් වාර්තාව, ශ්‍රී ලංකාවේ සත්‍යය සහ සංහිඳියා කොමිසමක් (TRC , සසකො) පිහිටුවීම සඳහා රාමුවක් ගෙනහැර දක්වයි. එය වගවීම, සත්‍යය සෙවීම සහ සංහිඳියාව සඳහා දේශීය යාන්ත්‍රණයක් යෝජනා කිරීම සඳහා අතීත කොමිෂන් සභා (LLRC, පරණගම, උදලගම), ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන් සහ වින්දිත සාක්ෂි මත පදනම් වේ.
මෙම කොමිෂන් සභා වාර්තාව නිල වශයෙන් තවම එළිදක්වා නැත. මෙම පහත සඳහන් කරුණූ සඳහන් වන්නේ ශ්‍රී ලංකා බ්‍රිෆ් සතුව ඇති ලද එම වාර්තාවේ පිටපතකට අනුවය. මෙම වාර්තාව මෙම විශය පිළිබඳව මෙරට මේ තාක් නිකුත්ව ඇති විස්තීර්නම වාර්තාව වේ. මෙම ලිපිය පළ කරන්නේ එම අදහස් සාකච්ජාවකට ගැනීමේ වැදගත්කම සළකමිනි. එහි සදහන් සියළු අදහස් අනුමත කිරීමක් හෝ අවසාන තීරණයක් යැයි මෙමගින් අදහස් නොවේ.
පෙර කොමිෂන් සභා නිර්දේශ ක්‍රියාත්මක කිරීම දශක ගණනාවක් තිස්සේ අසාර්ථක වී ඇති බව වාර්තාව පිළිගත් අතර දඬුවම් නොලැබීමේ චක්‍රය බිඳ දැමීම සඳහා හදිසි දේශපාලන අධිශ්ඨානය සහ මහජන සහයෝගය ඉල්ලා සිටියේය.
සත්‍යය සහ සංහිඳියා කොමිසම සඳහා මූලික නිර්දේශ
-
වින්දිතයින් කේන්ද්‍ර කරගත් TRC/සසකො එකක් පිහිටුවීම
– TRC විසින් පළිගැනීමට වඩා සත්‍යය සෙවීමට ප්‍රමුඛත්වය දිය යුතු අතර, අවශ්‍ය විට නඩු පැවරීමට ඉඩ දිය යුතුය.
– වින්දිතයින් නිරන්තරයෙන් එදිරිවාදී නඩු විභාගවලට වඩා ‘සත්‍යය, පිළිගැනීම සහ වන්දි’ සඳහා කැමැත්තක් ප්‍රකාශ කළහ.
– සමාව අයැදීම, වන්දි සහ නීතිමය වගවීම ඇතුළුව ‘බහුවිධ ආකාරවලින් යුක්තිය පිළිගැනීමට’ TRC/ සසකො ව්‍යුහගත කළ යුතුය.
-
නීතිමය බලතල සහ වරම
– TRC/සසකො හට subpoena බලතල ( එනම් අවශ්‍ය පුද්ගලයින් සාක්ෂි විමසීම සඳහා කැඳවීමේ බලතල), ප්‍රසිද්ධ නඩු විභාග පැවැත්වීමේ බලය සහ වර්ගීකරණය කළ සාක්ෂි වෙත ප්‍රවේශය තිබිය යුතුය.
– එය ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීතිය (IHL) සහ ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් නීතිය (IHRL) උල්ලංඝනය කිරීම් විමර්ශනය කළ යුතුය. ඊට බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් සහ සිවිල් වැසියන්ට පහරදීම් ඇතුළුත් විය යුතුය.
– පෙර කොමිෂන් සභා මගින් හඳුනාගත් සංකේතාත්මක නඩු සඳහා ප්‍රමුඛත්වය දීමට TRC ආයතනයට බලය පැවරිය යුතුය.
-
ඇතුළත් කර ගැනීමේ සහ උපදේශන ක්‍රියාවලිය
– නීති සම්පාදනයට පෙර මහජන උපදේශනයක් අත්‍යවශ්‍ය වන අතර, එයට පහත සඳහන් කණ්ඩායම් ඇතුළත් විය යුතුය.
– අතුරුදහන් වූවන්ගේ වින්දිතයින් සහ පවුල්
– සිවිල් සමාජ කණ්ඩායම්
– ආරක්ෂක හමුදා
– ආගමික නායකයින්
– දේශපාලන නියෝජිතයින්
– තරුණයින්, කාන්තාවන් සහ පුනරුත්ථාපනය කරන ලද එල්ටීටීඊ සාමාජිකයින්
– විශ්වාසය සහ දැනුවත්භාවය ගොඩනැගීම සඳහා TRC/සසකො දියත් කිරීමට පෙර සංවේදීකරණ වැඩසටහනක් පැවැත්විය යුතුය.
-
සංයුතිය සහ නියෝජනය
– TRC සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම් සහ බර්ගර් ප්‍රජාවන්ගෙන් සාමාජිකයින්ගෙන් සමන්විත බහු-වාර්ගික සහ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය සමතුලිත විය යුතුය.
– කාන්තා වින්දිතයින් සඳහා එකඟතාවය සහ නියෝජනය සහතික කිරීම සඳහා කාන්තාවන් කොමසාරිස්වරුන් ලෙස ඇතුළත් කළ යුතුය.
– ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීතිය (IHL) සහ ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් නීතිය (IHRL) පිළිබඳ පුහුණුව ලත් නීති විශේෂඥයින් කොමිසමේ කොටසක් විය යුතුය.
-
ජාත්‍යන්තර කාර්යභාරය
– ජාත්‍යන්තර විශේෂඥයින් විමර්ශන හෝ තීරණ ගැනීමේ බලතල නොමැතිව තාක්ෂණික උපදෙස් පමණක් ලබා දිය යුතුය.
– ශ්‍රී ලංකාව එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලය වෙතින් සහාය ඉල්ලා සිටිය යුතු අතර සංක්‍රාන්ති යුක්තිය පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර උපදේශක කවුන්සිලයක් ස්ථාපිත කළ යුතුය.
-
සාක්ෂිකරුවන්ගේ ආරක්ෂාව සහ ප්‍රවේශ්‍යතාව
– දුරස්ථ සහභාගීත්වය ඇතුළුව ආරක්ෂිත සාක්ෂි ලබාදීම TRC/සසකො සහතික කළ යුතුය.
– සාක්ෂිකරුවන්ගේ ආරක්ෂණ රාමුවක් නීතිගත කර ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය.
-
පසුවිපරම් සහ විනිවිදභාවය
– TRC/සසකො හි අවසාන වාර්තාව පාර්ලිමේන්තුවෙහි සභාගත කර ප්‍රසිද්ධ කළ යුතුය.
නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව තුළ විශේෂ ඒකකයක් සමූහ මිනීවලවල් ගොඩ ගැනීමේ කටයුතු සහ නීතිමය පසු විපරම් කටයුතු හැසිරවිය යුතුය.
විමර්ශනය සඳහා ප්‍රමුඛතා නඩු
TRC/සසකො යටතේ පහත සඳහන් නඩු වහාම විමර්ශනය කිරීමට වාර්තාව නිර්දේශ කරයි:
-
ත්‍රිකුණාමලයේ ළමුන් පස්දෙනෙකු ඝාතනය.
-
ඇක්ෂන් කොන්ට්‍රේ ලා ෆෙයිම් (ACF) සහන සේවකයින් 17 දෙනෙකු ඝාතනය කිරීම
-
රෝහල්වලට ෂෙල් වෙඩි ප්‍රහාර සහ වෛද්‍ය සැපයුම් අවහිර කිරීම්
-
ශ්‍රී ලංකා හමුදාවට යටත් වීමෙන් පසු අතුරුදහන් වීම්
-
සිවිල් වැසියන්ට හිතාමතා ප්‍රහාර එල්ල කිරීම (LLRC උගත් පාඩම් කොමිසමේ 4.359 ඡේදය අනුව)
-
චැනල් 4 නාලිකාව ඉදිරිපත් කළ වීඩියෝ චෝදනා
-
ඉසයිප්‍රියා, කර්නල් රමේෂ් සහ බාලචන්ද්‍රන් ප්‍රභාකරන්ගේ මරණ
-
යාපනය සහ මඩකලපුවෙන් ඉදිරිපත් වූ ලිංගික ප්‍රචණ්ඩත්වය පිළිබඳ චෝදනා
-
යුද කාලීන උල්ලංඝනයන් සඳහා අණදීමේ වගකීම
-
පරණගම කොමිසමෙන් පරීක්ෂා නොකළ සාක්ෂි (තවමත් ලේඛනාගාරයේ තබා ඇත)
අවසාන නිරීක්ෂණ
– අතීත වගවීමේ උත්සාහයන්හි දේශපාලන අධිශ්ඨානය නොමැතිකම සහ මහජන සහභාගීත්වය ගැන කණස්සල්ළ පළ කළේය.
– සම්පූර්ණයෙන් ක්‍රියාත්මක නොකළහොත්, TRC/සසකො වැඩ සටහන තවත් සංකේතාත්මක අභිනය පෑමක් පමණක් බවට පත්වීමේ අවදානමක් ඇති බවට වාර්තාව අනතුරු අඟවයි.
( මෙය සම්පූර්ණ සාරාංශයක් නොවන බව සළකන්න.ඉංග්‍රිසි බසින් කරන ලද වාර්තාව මෙහි ඇත)
– සත්‍යය, යුක්තිය සහ සංහිඳියාව සඳහා මෙම “වැදගත් මොහොත” අල්ලා ගැනීමට හදිසි ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා ලෙස කොමිසම ඉල්ලා සිටී.
(2022)